Jaarlijkse WOS-dag vol activiteiten over klimaatadaptatie en water

Het jaarlijkse evenement van de Wubbo Ockels School for Energy and Climate, dat plaatsvond op 21 maart in het House of Connections aan de Grote Markt, was zeer geslaagd. De vele deelnemers genoten van een divers programma met lezingen en interactieve workshops gericht op klimaatadaptatie en water. De centrale vraag van de dag: hoe kunnen we de urgentie en kansen van klimaatadaptatie regionaal en (inter)nationaal benadrukken en hoe kunnen (nieuwe) communicatievormen ons daarbij helpen? Ook werd het WOS Jaarverslag 2024 gepresenteerd in de vorm van kaarten met qr-code.

Na een kort welkomstwoord van Lorenzo Squintani, wetenschappelijk directeur van de Wubbo Ockels School, werden de deelnemers van het evenement door professor Caroline Katsman meegenomen naar de bodem van de oceaan. Althans, ze deelde in haar keynotespeech de laatste inzichten over complexe oceaanstromingen die ons klimaat sterk beïnvloeden. In Nederland hebben we bijvoorbeeld een mild klimaat dankzij de AMOC, een stroming in de Atlantische Oceaan.

Oceaanstroming

Katsman is fysisch oceanograaf aan de TU Delft en doet onderzoek naar deze oceaanstroming. Ze legde uit hoe in de Atlantische Oceaan warm, zout water ter hoogte van de evenaar richting het noorden stroomt. Daar koelt het water sterk af en zinkt het naar de bodem, waarna het water weer richting het zuiden stroomt. ‘De oceaanstroom is als een transportband voor warmte.’

De opwarming van de aarde beïnvloedt dit proces. Door smeltend ijs komt er extra zoet water in de oceaan, waardoor het water minder zwaar wordt en minder snel zinkt. Hierdoor kan de circulatie vertragen of zelfs stilvallen, vertelde Katsman. Opvallend genoeg wordt het daardoor in Noordwest-Europa kouder, omdat er minder warmte wordt aangevoerd vanuit de tropen. Ook zal de zeespiegel stijgen en wordt het elders op aarde warmer.

Volgens klimaatmodellen kan de AMOC tegen 2100 met 35 tot 40 procent verzwakken. Katsman wees op de zogeheten Argo floats, een soort boeien die helpen data te verzamelen over de AMOC. Uitgebreide observaties van de stromingen zijn er echter pas van de laatste jaren, vertelde ze. Wat precies het effect zal zijn, is nog onzeker. Het beperken van de stromingsverandering kan alleen door de CO2-uitstoot drastisch te verminderen, benadrukte de professor tot slot.

Impact

Na de boeiende presentatie van Katsman, vertelde Ronald Holzhacker(professor Multilevel Governance and Regional Structure aan de Rijksuniversiteit Groningen) hoe wetenschappelijk onderzoek wordt vertaald naar maatschappelijke impact. Hij toonde vier video’s over klimaatadaptatie en duurzame ontwikkeling in steden. Holzhacker benadrukte het belang om ‘public outreach’ in een vroeg stadium in het onderzoek te integreren.

Breakout-sessies

Na de pauze splitste het publiek zich op om deel te nemen aan verschillende parallelle sessies. Een aantal ging met een vr-bril op een virtuele poolexpeditie, geleid door Marije Tempel van Artic Explorer, inclusief een ontmoeting met een ijsbeer. Het doel van Arctic Explorer is een breed publiek bereiken door een emotionele connectie te creëren met klimaatwetenschap, een verhaal eromheen te bouwen, in plaats van alleen het onderzoek te presenteren.

Een andere groep ging met Floris Boogaard  van de Hanze het dak van het House of Connections en van het Forum op, waar hij initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie kon laten zien, om de stad leefbaar te houden wanneer het klimaat verandert. Er blijken zich bijvoorbeeld waterbassins onder de Grote Markt te bevinden, zodat de nieuwe bomen die er geplant zijn tijdens droogte genoeg water hebben. Ook zijn er waterpunten in de stad gecreëerd zodat mensen verkoeling kunnen opzoeken tijdens de warme zonnige dagen.

Rob van Wegen van Eurosonic-Noorderslag vertelde dat festivals bij uitstek geschikt zijn om innovaties te testen. Festivalgangers staan doorgaans open voor vernieuwing en duurzaamheidsconcepten. Voor Eurosonic is het belangrijk om zowel professionals uit de muziekindustrie, de festivalorganisatie als muziekliefhebbers te overtuigen van het belang van verduurzaming. Dat doen ze onder meer door te experimenteren met waterstofgeneratoren, het aanbieden van smakelijke en gezonde vegetarische maaltijden, het elektrificeren van eigen vervoermiddelen en het streven naar circulariteit in afvalverwerking tijdens het festival. De uitdaging is om een blijvende impact te creëren – zowel op de stad Groningen als op de festivalbezoekers. Over deze uitdaging is gezamenlijk gebrainstormd onder begeleiding van Rob.

De vierde groep kreeg van Marline Wilders en Marian Counihan uitleg hoe zij theater op straat willen inzetten om een gesprek over klimaatadaptatie aan te gaan. Ze gaven een inkijkje in de workshop die het theatergezelschap NITE heeft ontwikkeld voor studenten in het kader van het Europese project ACT UP! (Active Citizenship through Theatre for Urban Politics).

Winnaars videocompetitie

Prof. Ron Holzhacker maakte de vijf winnaars van de ‘Netherlands – Asia Pacific Student Short-Video Competition for Climate and Sustainable Development in Cities’ bekend [link]. Het idee achter de competitie is om studenten aan te moedigen meer te doen met hun onderzoek in het kader van hun studie of promotie en dit te presenteren aan een breder publiek. De video’s zullen onder andere worden getoond gedurende de Osaka Expo 2025 in Japan.

De eerste prijs gaat naar '15 Minute City, New Urban Centers in Bandung, Indonesia' van Erlangga Abyantara, Bandung, Indonesië. Op de tweede plaats is geëindigd 'New Building Techniques for Climate and Sustainability' van Cynthia Permata Dewi, Yogyakarta, Indonesië. Er zijn drie ’runners up’: 'Sustainable Pest Management' van Rabia Ali, Sydney, Australia, 'Gotong Royong' van Angga Kurniajati, Arta Aditya en Auliya Widyaningrum, Yogyakarta, Indonesia, en tot slot 'Innovation and Greening of the City for Climate Adaptation' van Mayur Manoi Jagapure, Singapore.

Geboden voor verandering

Aniek Moonen is een pleitbezorger voor klimaatrechtvaardigheid. Als 'toekomstbouwer' en transitie-expert richt haar werk zich op het vermogen om op lange termijn te denken en toekomstige generaties te beschermen. De laatste brief die Wubbo schreef aan de gehele mensheid heeft haar geïnspireerd tot het formuleren van de ‘drie geboden voor verandering’. De eerste luidt ‘wortels in het verleden, blik naar de toekomst’. Hoe ziet de wereld er in 2040 uit? Probeer terug te kijken vanuit de toekomst. Het tweede gebod gaat om het creëren van ruimte om dingen anders te doen, bijvoorbeeld experimenteren via ‘living labs’. Het derde gebod is: ‘jij bent het systeem en het systeem ben jij’. Het gaat om de individuen die keuzes maken en zo een systeem volledig kunnen veranderen.

Wij

Na deze laatste presentatie spreekt WOS-directeur Lorenzo Squintani een slotwoord uit. Hij benadrukt dat de persoon die we moeten bedanken en eren is WIJ. WIJ zijn de gemeenschap. WIJ brengen de verandering tot stand. Met deze positieve boodschap begeeft iedereen zich naar de drankjes en hapjes.

---

Het WOS-evenement 'Klimaatadaptatie en water' vond plaats op 21 maart 2025. Het evenement markeerde het tweejarig bestaan van de Wubbo Ockels School for Energy and Climate.