Veldstation 'De Herdershut'

Een korte geschiedenis

Veldstation 'De Herdershut' van de Rijksuniversiteit Groningen op het Waddeneiland Schiermonnikoog is het noordelijkste wetenschappelijk onderzoeksstation van Nederland. De oorspronkelijke kleine herdershut is al sinds 1958 in gebruik als uitvalsbasis voor vele, vele biologiestudenten en onderzoekers, en heeft nu, na renovatie, een status als monument. De oude Herdershut, gebouwd in 1982, is onlangs vervangen door een moderne, duurzame onderzoeksfaciliteit. Details en foto's van het ontwerp en de bouw, en de feestelijke openingsceremonie, zijn op deze pagina te vinden.

'De Herdershut' heeft honderden wetenschappelijke publicaties en zo'n zestig proefschriften opgeleverd, en was en is de thuisbasis van beroemde Groningse biologen, zoals gedragsbioloog Gerard Baerends, dierecoloog Rudi Drent, plantenecoloog Dingeman Bakker, en trekvogelecoloog en Spinozaprijs-winnaar Theunis Piersma. Vanuit 'De Herdershut' wordt, soms langlopend, onderzoek gedaan naar alles wat met de ecologie van het wad te maken heeft: vegetatie, begrazing, ontwikkeling van de kwelder, de fauna, mosselbanken, trekvogels en klimaatverandering. Daarnaast is 'De Herdershut' in gebruik als uitvalsbasis voor biologie- en ecologiecursussen voor bachelor en masterstudenten en biedt faciliteiten voor master- en promotiestudenten die langer-lopende onderzoeksprojecten uitvoeren.

Studenten op Schiermonnikoog

Vanaf het begin in 1958 heeft het onderwijs in de biologie, en met name in de ecologie en mariene biologie, studenten naar Schiermonnikoog en 'De Herdershut' gebracht. Er is sinds die tijd veel veranderd, maar soms ook weer niet zoveel. Professoren gaan nog steeds met hun studenten op pad, de fiets blijft het belangrijkste transportmiddel, en ook bij slecht weer moet er gemeten en verzameld worden. Dat meten en verzamelen gebeurt over het hele eiland, vanaf de weilanden, de duinen en de kwelders tot op het wad. De verzamelde monsters en meetgegevens worden zoveel mogelijk gelijk bewerkt, in de labs en de computerzaal in 'De Herdershut'.

Onderzoek in de Waddenzee

'De Herdershut' is de thuisbasis voor het onderzoek in het oostelijke deel van de Waddenzee, met name op Schiermonnikoog en vogeleiland Griend. Behalve aan onderzoekers van de RUG, biedt het veldstation ook onderdak aan gastonderzoekers, bijvoorbeeld voor langlopend scholeksteronderzoek van Sovon, en wadvogeltellingen van Natuurmonumenten. Twee langlopende onderzoekslijnen van de RUG hebben betrekking op lepelaars en zeegras.

Het lepelaarproject is decennia geleden gestart door Theunis Piersma en Petra de Goeij, en is af en toe geïntegreerd in lopende projecten, bijvoorbeeld het voormalige Metawad project (2011-2016), dat wordt voortgezet in het nieuwe project Waakvogels. Naast vele wetenschappelijke publicaties heeft het lepelaarproject ook geresulteerd in een publieksboek over het leven van Sinagote, een lepelaar die in 2006 op Vlieland werd geboren. De Bretonse naam 'Sinagote' betekent 'meisje van Séné', de overwinteringsbestemming van deze lepelaar in Zuid-Bretagne.

Het eerste onderzoek naar zeegras richtte zich op het herstel van ooit gewone, maar nu bijna verdwenen zeegrasvelden op het wad rond het vogeleilandje Griend. Dit project toonde aan dat zeegras succesvol kan worden hersteld, en resulteerde onder andere in een proefschrift, twee blogs over zeegrasherstel en over Griend, een publieksboek over de ecologie en geschiedenis van Griend, en zelfs een speciaal zeegrasbiertje. Het zeegrasonderzoek wordt voortgezet in het grote project Waddenmozaïek, waarbij een van de deelprojecten zich richt op het herstel van zeegrasvelden onder water.

Tegenwoordig wordt onderzoek in de Waddenzee vaak uitgevoerd door grote consortia, vanwege de hoge kosten van onderzoeksschepen en speciale apparatuur, en het grote onderzoeksgebied. Het Waddenfonds, regionale overheden, onderzoeksinstituten en natuurbeschermingsorganisaties werken samen om een rijke, optimaal functionerende Waddenzee te realiseren. Hiervoor is een geïntegreerde, effectieve beheer- en herstelstrategie nodig, die wordt ontwikkeld binnen vier gezamenlijke projecten onder de paraplu van Waddentools. Waakvogels en Waddenmozaïek zijn twee van deze projecten. Een derde project is Swimway dat onderzoekt hoe vissen de Waddenzee gebruiken, tegen welke problemen ze aanlopen en hoe het beheer dergelijke knelpunten kan oplossen. Swimway omvat verschillende deelprojecten die worden uitgevoerd door promovendi, deels vanuit 'De Herdershut'.