In een wereld waarin duurzaamheid steeds belangrijker is en wordt, is het stimuleren van de deeleconomie een belangrijke oplossing. Denk bijvoorbeeld aan het lenen van een bladblazer van je buren in plaats van zelf een aan te schaffen, of het delen van een auto. Het idee van bezit naar gebruik is juridisch gezien een interessant concept, want met het loslaten van bezit valt ook eigendom weg. Eigendom is het meest omvattende recht wat men op een zaak kan hebben: jij bepaalt wat er met jouw zaken gebeurt. Wat overblijft: gebruiksrecht op een zaak wat contractueel is vastgelegd. In mijn thesis onderzoek ik welke risico’s we daarmee creëren, hoe goed we ons in de dagelijkse praktijk beseffen dat we aan een contract gebonden zijn en welke oplossingen voor eventuele risico’s bestaan.

 Mijn onderzoek is gericht binnen het concept van Product as a Service, oftewel servitization, toegespitst op Software as a Service: van bezit naar software op abonnementsbasis. Allereerst heb ik een literatuuronderzoek uitgevoerd naar de betekenis van servitization waarbij de voor- en nadelen inzichtelijk werden en daarmee ook de gevolgen: er ontstaat afhankelijkheid van de leverancier wanneer er geen eigendom meer is. En het afhankelijk zijn van een leverancier maakt dat het lastig is om de continuïteit te waarborgen. Tevens wordt in de literatuur verschillende oplossingen geboden om deze negatieve gevolgen te verminderen, zoals het gebruik van open standaarden, een exit-regeling in het contract, het gebruik van source code escrow en het uitbesteden van het IT-beheer door middel van outsourcing.

 Daaropvolgend heb ik onderzoek gedaan naar jurisprudentie om te zien of de nadelige gevolgen van servitization zich in de praktijk kunnen voordoen en hoe daar door de rechtbank mee omgegaan wordt. Een van de zaken laat bijvoorbeeld goed zien dat er door het aangaan van een contract, voorwaarden verbonden kunnen zijn aan het gebruik van een dienst. De rechter zal gehoor geven aan het contract, mits het voor de afnemer voldoende duidelijk is welke ‘overtreding’ hij heeft begaan. Wat in dit geval heeft kunnen leiden tot het ontzeggen van de toegang tot je eigen gegevens die je hebt opgeslagen in de cloud.

 Afsluitend heb ik een empirisch onderzoek uitgevoerd waarbij ik vijf afnemers en aanbieders van online diensten heb geïnterviewd. Het literatuur- en jurisprudentieonderzoek laten (verstrekkende) gevolgen en eventuele oplossingen voor servitization zien, maar hoe wordt daar in de praktijk mee omgesprongen? Worden de gevolgen wel ervaren en worden de oplossingen wel ingezet?

 Het algemene beeld dat gedestilleerd kan worden uit de interviews is dat er door afnemers weinig gedaan wordt aan de gevolgen die servitization, de verschuiving naar een contractuele relatie, kan hebben. Er lijkt wel een besef te zijn dat zij afhankelijk zijn van hun leverancier, maar door de goede relatie die zij hebben met hun leverancier lijken gevolgen geen rol te spelen. Immers zullen eventuele problemen wel opgelost worden met een belletje, mailtje of kop koffie.

 Daar ontstaat een kloof tussen de literatuur en de praktijk: daar waar de literatuur voorschrijft zaken schriftelijk beter te regelen en scherpere afspraken te maken, wordt in de praktijk geïnvesteerd in de onderlinge relatie.