Alle ophef over de opgestoken middelvinger van de Griekse minister van financiën Varoufakis richting Duitsland ten spijt, heeft de Griekse regering bij de laatste EU top wederom keurig beloofd aan haar betalingsverplichtingen te zullen voldoen. Griekenland kan ook moeilijk anders, want het is voor haar financiële overleving volstrekt afhankelijk van de steun van de andere eurolanden en het IMF. Zonder toegang tot de internationale kapitaalmarkten en met een snel slinkend vertrouwen van de eigen burgers in de Griekse banken, rest premier Tsipras ondanks radicale verkiezingsbeloften weinig anders dan in te stemmen met de eisen van Merkel en co. Niet langer voldoen aan de betalings- en hervormingseisen brengt een Grexit snel naderbij maar dat scenario is voor alle deelnemers aan de monetaire unie onaantrekkelijk. Het zou zomaar tot een heuse vertrouwenscrisis in de euro kunnen leiden en zo bezien zijn Duitsland en Griekenland als sterkste en zwakste schakel vooralsnog tot elkaar veroordeeld.

En hiermee sleept de EMU zich de laatste jaren van de ene hele naar de andere halve crisis, waarbij de nadruk steeds ligt op de houdbaarheid van de 'M' van de Economische en Monetaire Unie. Dat is opvallend omdat kern van het Griekse probleem niet zozeer Monetair maar vooral Economisch is. In 1999 kreeg Robert Mundell de Nobelprijs voor de economie voor onder meer zijn fundamentele macro-economische inzicht dat landen er onverstandig aan doen een monetaire unie aan te gaan als de onderliggende economieën sterk van elkaar afwijken wat betreft de aard en het niveau van hun economische ontwikkeling. Mochten landen desondanks een muntunie vormen, dan zou het een kwestie van tijd zijn voordat de monetaire eenwording onder druk zou komen te staan.

In 1999 ging de EMU van start mét landen die economisch zeer sterk van elkaar verschilden. Het eerste decennium van de EMU was als het ware 1 grote opgestoken middelvinger naar Mundell. Evidente en steeds grotere wordende economische verschillen tussen noordelijk en zuidelijk Euroland in termen van bijvoorbeeld loonkosten per eenheid product werden genegeerd en bovendien verbloemd door speculatieve kapitaalstromen richting de periferie van Euroland. Mundell's “I told you so” moment kwam in de nasleep van de financiële crisis uit 2008 toen niet meer te ontkennen viel dat een land als Griekenland bij lange na niet kon concurreren met Duitsland of Nederland.

Om in de monetaire unie te kunnen blijven en hun economische concurrentiepositie te versterken hebben de Grieken sindsdien niet alleen een ongekend diepe recessie voor de kiezen gekregen maar ook fors bezuinigd, de lonen gematigd en allerlei hervormingen in gang gezet. Het is een poging alsnog te doen waar Mundell juist vooraf al om vroeg: ga pas over tot een gezamenlijke munt als de economieën voldoende geconvergeerd zijn. De grote vraag is nu of dit niet een kwestie van “te weinig en te laat” is voor Griekenland als lid van de Eurozone.

Het niveau van de Griekse arbeidsproductiviteit is ongeveer de helft van dat in Duitsland of Nederland. Dit heeft allerlei oorzaken maar recent onderzoek laat zien dat 1 belangrijke oorzaak waarschijnlijk is gelegen in de relatief lage kwaliteit van het management van Griekse bedrijven. Niet alleen scoren Griekse bedrijven slecht ten opzichte van bedrijven in andere EMU landen maar ook in vergelijking tot buitenlandse bedrijven die in Griekenland gevestigd zijn.

Dit micro-economische inzicht stemt zowel hoopvol als somber. Somber omdat een structureel hogere arbeidsproductiviteit via bijvoorbeeld betere managementpraktijken domweg tijd kost. En het de vraag is of in de huidige monetaire en politieke snelkookpan de Grieken die tijd gegund is. Maar het stemt ook hoopvol omdat een dergelijke structurele versterking van de economie zeer wel doenbaar is. Immers, managementkwaliteiten zijn ontwikkelbaar. Investeren in beter management is daarmee niet alleen een sleutel tot een hogere arbeidsproductiviteit maar in het Griekse geval levert het zo hopelijk op termijn via de E poot ook een belangrijke bijdrage aan een meer bestendig Grieks lidmaatschap van EMU.

• THE NEW EMPIRICAL ECONOMICS OF MANAGEMENT, Nicholas Bloom, Renata Lemos, Raffaella Sadun, Daniela Scur, John Van Reenen, Working Paper 20102 (2014).