In tijden van crisis zijn alle ogen gericht op de leider. In organisaties zien we dat leidinggevenden dan vaak meer gaan sturen en controleren, in een poging om de crisis te beteugelen. Maar hoe stuur en controleer je wanneer je team vanuit huis werkt? Tijdens de coronacrisis is in veel organisaties het thuiswerken goed bevallen, en het lijkt erop dat hybride werken de toekomst is. En hoewel het kabinet vanaf 23 Maart deze crisis als gepasseerd station beschouwt, staat de volgende crisis alweer voor de deur.

Eerst die trend naar thuiswerken. Werkte in 2019 nog minder dan 1 op de 20 werknemers in de Europese Unie regelmatig vanuit huis, een jaar later schoot dit vanwege de coronacrisis omhoog naar de helft van alle werknemers [1]. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat de meeste werknemers ook na de coronacrisis graag een paar dagen per week blijven thuiswerken [2]. Thuiswerken biedt meer flexibiliteit, productiviteit, en een besparing van reistijd. En hoewel in Nederland de kantoorpanden nog niet massaal verkocht worden, lijkt het erop dat ook hier een aantal dagen per week vanuit huis werken de norm wordt.

Tegelijkertijd krijgen veel organisaties de komende tijd vanuit hun thuiskantoor te maken met een scala aan crises (energie, klimaat, oorlog). Uit onderzoek blijkt telkens weer dat in tijden van crisis leidinggevenden een meer directieve stijl van leidinggeven aannemen [3]. Directieve leiders delegeren weinig, nemen veel keuzes zelf en controleren hun team regelmatig. Het is in tijden van crisis namelijk belangrijk dat de neuzen dezelfde kant op staan, en dat er snel daadkrachtige besluiten worden genomen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt natuurlijkerwijs op het bordje van de leidinggevende.

Maar hoe vervul je deze rol wanneer je team vanuit huis werkt? Om deze vraag te beantwoorden nam ik in November 2020 en Maart 2021 samen met afstuderende studenten een enquête af bij leidinggevenden en leden van hun team. Via het persoonlijke netwerk van de studenten kwamen we tot een diverse steekproef uit meerdere landen (Nederland, Duitsland, Italië, Oostenrijk) en verscheidene sectoren. We maten hoeveel er thuisgewerkt werd, en de teamleden beoordeelden hun leidinggevende op directief gedrag. Vervolgens koppelden we deze gegevens aan de Oxford Stringency Index [4]—een maat voor de strengheid van de coronamaatregelen in een land. Deze maat stelde ons in staat om voor elke deelnemer vast te stellen wat de ernst van de coronacrisis was ten tijde van het invullen van de enquête. Uit de analyse bleek dat de gebruikelijke toename in directief leiderschap alleen plaatsvond voor leidinggevenden van wie de teamleden op locatie werkten, en dus niet voor de thuiswerkers.

Het is dus lastig om te sturen en controleren wanneer iedereen thuiswerkt. Gezien het scala aan crises dat langzaam op ons afstevent, zal deze thuiswerktrend voor veel leidinggevenden daarmee tot nieuwe uitdagingen leiden. Aan de andere kant is het nog maar zeer de vraag of een beperktere toename van directief leiderschapsgedrag wel zo slecht is. Naast dat het belangrijk dat er in de acute fase van een crisis snel daadkrachtig keuzes worden gemaakt, kleven er ook nadelen aan directief leiderschap. Zo weten we uit eerder onderzoek dat leiders erg lang in deze sturende rol kunnen blijven hangen wanneer de crisis maar voortduurt [3]. Bovendien heeft een directieve stijl een negatieve impact op werknemers. Uit onze enquête bleek ook dat werknemers die hun leidinggevende als relatief directief scoorden zelf een lagere werktevredenheid rapporteerden. Werknemers worden namelijk geschaad in hun autonomie en flexibiliteit wanneer leiders te veel sturen. In de huidige transitie naar hybridewerk is het dus belangrijk voor leidinggevenden om goed na te denken over hun rol, en al helemaal wanneer de volgende crisis uitbreekt. 

Wout de Vries (https://www.rug.nl/staff/w.b.de.vries/) is PhD student bij de vakgroep Human Resource Management & Organisational Behaviour aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en bij ‘In the LEAD' het Expertise Centrum voor Leiderschap van de Universiteit Groningen, en doet onderzoek naar leiderschap in tijden van crisis. 

Referenties

[1] Eurofound (2020). Living, working and COVID-19. https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef20059en.pdf

[2] WFH Research (2022). https://wfhresearch.com/research-and-policy/

[3] De Vries, W. B., Garretsen, H., Stoker, J. I., Wendt, H. (2022). Leadership in the face of a looming threat: The Brexit referendum. Unpublished manuscript.

[4] Our World in Data – COVID-19 Stringency Index. https://ourworldindata.org/grapher/covid-stringency-index