Met name door de vergrijzing is de vraag naar zorg over de laatste decennia sterk toegenomen en alles wijst er op dat dit ook in de toekomst door zal gaan. De vraag wordt verder vergroot doordat consumenten/patiënten gemiddeld hoger opgeleid zijn, beter voor zichzelf weten op te komen, hogere kwaliteitseisen stellen en mede door de diverse media steeds beter weten wat er in de zorg te halen valt. De groeiende kennis in de zorgwetenschappen, technologische innovaties en ontwikkelingen in toeleverende sectoren zoals de farmaceutische industrie, scheppen steeds meer mogelijkheden voor diagnostiek en behandeling. Daarmee neemt het aanbod van zorgmogelijkheden sterk toe. De groei in vraag en aanbod lijkt zo hand in hand te gaan en in balans te zijn, ware het niet dat de groei onbetaalbaar dreigt te worden. Niet alleen in termen van het percentage van het bruto binnenlands product of als collectieve (overheids)last, maar ook voor de individuele klant/consument. Het belang van de vraag ‘hoe realiseren we kwalitatief goede en toch goedkope zorg?’ wordt alom erkend, maar het beantwoorden van de vraag blijkt uiterst ingewikkeld. Bovendien wordt er in de samenleving door uiteenlopende groeperingen verschillend gedacht over de wijze waarop het probleem moet worden aangepakt; ‘Wie het weet mag het zeggen’ zal bij deze zeer complexe kwestie eerder leiden tot een kakofonie van antwoorden dan tot een stilzwijgen.

Kostenbeheersing lijkt onafwendbaar en binnen het Nederlandse bestel heeft de overheid daarvoor een belangrijke rol weggelegd voor de ziektekostenverzekeraars, die op een concurrerende markt kwalitatief goede en goedkope zorg dienen in te kopen. De vraag is echter of deze concurrentie wel daadwerkelijk tot lagere kosten leidt en ook is er de kritiek dat de verzekeraar teveel op de stoel van de dokter is gaan zitten. Verder lijkt het inkoopproces meer en meer een dans om de macht te worden tussen zorginkopers en zorgaanbieders.

Zoals gezegd, kostenbeheersing lijkt noodzakelijk, maar beheersing gaat al snel gepaard met regelgeving en toezicht op de naleving van deze regelgeving. Dit leidt niet alleen tot een grotere administratieve druk en hogere kosten, maar er kan tevens een demotiverende werking op de zorgverleners van uit gaan. Traditioneel worden professionele beroepsgroepen zoals die van artsen gekenmerkt door een hoge mate van zelfregulatie, niet alleen op het niveau van de individuele arts (i.e. autonomie), maar ook op het niveau van de professie (i.e. de beroepsgroep bepaalt zelf de gewenste waarden, normen, standaarden, verrichtingen en doelen). Regelgeving en controle van buitenaf botst met deze basisprincipes van professionaliteit. Indien regelgeving toch opgelegd wordt kan dit niet alleen de motivatie negatief beïnvloeden, maar ook perverse reacties oproepen. Voorbeelden hiervan zijn het ‘stapelen’ of ‘upgraden’ van Diagnose Behandel Combinaties of het ogenschijnlijk verkorten van wachtlijsten door het realiseren van een kortere toegangstijd, zonder dat de doorlooptijd wordt ingekort (i.e., verschuiving van wachttijd aan de poort naar wachttijd binnen het behandelproces).

Zorgverleners zullen vooral ‘alles voor de patiënt’ willen, maar dit dreigt een cliché te worden als we vergeten dat zorgverleners ook werk en inkomen willen. Consumenten willen alleen kostenbeheersing (lage premies) zolang ze gezond zijn, maar willen het beste van het beste zodra ze ziek worden en dan is kostenbeheersing voor hen veel minder belangrijk geworden. Hoewel, door het grotere eigen risico en doordat meer zorgtaken niet meer worden vergoed, komt het kostenaspect meer en meer aan de orde in de spreekkamer. Andere groeperingen pleiten voor verschuiving van aandacht en geld naar preventie. ‘Voorkomen is beter’, daar kan men nauwelijks op tegen zijn, maar preventie vraagt om gedragsverandering bij consumenten (e.g. gezonder eten en meer bewegen) en dat is vaak gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Kortom, het vraagstuk lijkt duidelijk maar de oplossing niet. Recentelijk zijn er vanuit de Faculteit Economie en Bedrijfskunde een viertal met elkaar samenhangende onderzoeksprojecten gestart die vanuit verschillende invalshoeken ( o.a. gedragsmatig, economisch en financieel) meer licht op mogelijke oplossingsrichtingen willen werpen. Dit gebeurt vanuit dit expertisecentrum, maar ook vanuit en in samenwerking met andere expertisecentra van de faculteit zoals ‘Healthwise’.