Innovatie is van levensbelang in de detailhandel, zo bewijzen de problemen van Blokker en de Vrijbuiter. In de digitaliserende wereld wordt op het scherp van de snede geconcurreerd.

Dit voorjaar werden wij in mijn woonplaats Roden al verrast door de sluiting van de plaatselijke Blokker-vestiging. De franchisenemer zag er geen heil in om te investeren in de nieuwe formule-eisen van Blokker en stopte deze zomer.

En deze zomer viel ook opeens de kampeergigant Vrijbuiter om. Deze inmiddels landelijk opererende keten, opgezet door Jaap van Zuijlekom uit Roden, ging failliet. Er zijn een tweetal zaken overgenomen door een bedrijf uit Rotterdam, maar de vestiging in Roden gaat definitief dicht.

Beide zaken hebben wat gemeen. Het was ooit onvoorstelbaar dat de zeer winstgevende keten Blokker in de problemen zou komen. En ook de Vrijbuiter was in kampeerland een begrip. Als iemand tien jaar geleden had gezegd dat deze ketens het moeilijk zouden krijgen en mogelijk niet meer zouden bestaan, was die persoon waarschijnlijk voor gek verklaard. Toch passen hun problemen in het rijtje van bekende ketens die het niet hebben gered, zoals de V&D en de Kijkshop. Daarvoor zijn een aantal oorzaken aan te geven.

De detailhandel en het consumentengedrag zijn zeer dynamisch. Winkelconcepten komen en gaan. Succesvolle formules kunnen over een paar jaar zomaar in de problemen komen. Dit wordt ook wel de Wheel of Retailing genoemd. Het is voor de detailhandel van groot belang innovatief te blijven. Wanneer er niet wordt geïnvesteerd in innovaties op de winkelvloer en het behalen van maximaal rendement uit bestaande investeringen centraal staat, gaat het op lange termijn fout.

Zowel de Blokker, V&D maar ook de Vrijbuiter hebben online-winkels opgezet. Ze werden hiermee een multichannel speler. Het probleem is echter dat online een winkel runnen echt iets anders is dan het managen van een stenen winkel. De Vrijbuiter had bijvoorbeeld veel problemen met de afhandeling van retouren. Daarnaast is het vinden van klanten met online-reclame voor veel bedrijven nog steeds een uitdaging. Bovendien ga je online de scherpe nationale en internationale prijsconcurrentie aan: je kunt ook je bergsportspullen bij Alibaba kopen in plaats van bij Vrijbuiter.nl. Daarnaast zijn nieuwe competenties op het gebied van big-data nodig om succesvol te concurreren met de pure internetbedrijven. Een online-winkel vergt voor bestaande winkelketens dan ook veel investeringen en het is maar de vraag of dat met lagere marges winstgevend is.

Veel retailbedrijven worstelen daarnaast nog steeds met hoge huren. Bij Vrijbuiter in Roden speelde dat volgens de berichtgeving ook. De hoge huur zorgt ervoor dat de vestiging in Roden niet winstgevend was te krijgen door de nieuwe eigenaar. V&D had soortgelijke problemen. Vaak speelt hier ook een rol dat nieuwe eigenaren van ketens panden verkocht hebben aan vastgoedpartijen om cash te genereren.

Een laatste opvallend punt is de rol van het management. Ketens als Vrijbuiter zijn ooit opgezet door ondernemers die heel goed voor ogen hadden wat het bedrijfsmodel van deze ketens moest zijn. Het was bovendien hun levenswerk. Anekdotes leren ons dat oprichters als Jaap Blokker heel goed door hadden hoe de keten zich moest ontwikkelen. De nieuwe eigenaren zien het vooral als een investering en staan verder op afstand. De oorspronkelijke ondernemende cultuur verdwijnt. De vraag is natuurlijk wel of de oude Blokker in staat was geweest het hoofd te bieden aan de Actions van deze wereld en het online geweld.

Helaas zal de Vrijbuiter niet de laatste keten zijn die omvalt. De detailhandel blijft dynamisch en er wordt op het scherp van de snede geconcurreerd in deze digitaliserende wereld met ook weer steeds nieuwe succesvolle discountformules, zoals de Action (al wel weer 25 jaar oud). Voor voormalige medewerkers van ketens als de Vrijbuiter is dit natuurlijk zeer vervelend. Ook gemeenten worden hierdoor getroffen, zij worden bovendien geconfronteerd met meer leegstand. Desondanks is het een gegeven. Voor huidige ketens is vooral noodzakelijk om concurrerend te blijven en te innoveren in nieuwe concepten. Stilstand is in de detailhandel al snel achteruitgang. In die zin is een voorbeeld nemen aan Albert Heijn interessant, die met ups en downs wel continu bezig is om met nieuwe winkels, concepten en formules (denk aan AH.NL en AH to Go) klanten beter te bedienen en de concurrentie van Lidl en Jumbo het hoofd te bieden.

Dit opiniestuk verscheen ook in het Dagblad van het Noorden (13-09-2018).