Stel, je hebt als ziekenhuisdirecteur of gemeenteambtenaar dertigduizend euro te besteden. Kies je dan voor een individuele patiënt wiens leven je met hooguit anderhalf jaar verlengt? Of investeer je je budget in maatregelen die kindersterfte terugdringen, zodat nieuw leven een betere kans krijgt? Het lijkt een hypothetische vraag, maar dat is het allerminst. In Engeland is de gezondheidszorg zo georganiseerd, dat de economische afweging wel degelijk bepalend is. Hoe dat ingrijpt in individuele levens en in de beleving van zorgprofessionals, zie je in de aangrijpende documentaire The Price of Life.

Met de Price of Life openen Maarten Postma en Erik Buskens hun interactieve sessie over Evidence Based Medicine en Economische Evaluatie, onderdeel van het 7-daagse programma Management en Economie in Zorg en Welzijn. Waarom deze onorthodoxe benadering? Erik Buskens van de Faculteit Medische Wetenschappen geeft tekst en uitleg.

Ook zorg gaat over rendement
“The Price of Life is een film over een kleine groep mensen die zijn hoop heeft gevestigd op één geneesmiddel. De beslissing of ze dat wel of niet op kosten van de staat toegediend krijgen, wordt op lokaal niveau gemaakt. In Engeland zijn de jaarbudgetten per individuele patiënt al bij wet gemaximaliseerd. In de besluitvorming wordt gekeken naar een puur economische factor: het uiteindelijke rendement. Is anderhalf jaar langer leven dertigduizend euro waard? Nog afgezien van een subjectief begrip als ‘kwaliteit van leven’? Daar velt een overheidscommissie een salomonsoordeel over. Je kunt je voorstellen wat dat bij individuele patiënten teweegbrengt.”

“We laten de film zien, omdat er ongelooflijk veel dilemma’s in zijn samengebald. Is het verdedigbaar om door een economische bril naar de gezondheidszorg te kijken? Is het principe van onbelemmerde toegang tot de zorg voor iedereen wel houdbaar? Kun je dit soort kritieke beslissingen aan lokale overheden, verzekeraars of zorgprofessionals overlaten? Is het moreel acceptabel dat de farmaceutische industrie extreme winsten maakt op geneesmiddelen en is hun verweer dat ze alleen dan kunnen blijven investeren in onderzoek wel valide? Al die vragen komen langs, in een aangrijpende setting van mensen die leven tussen hoop en vrees.”

Op het snijvlak van economie en vertrouwen
“Laat ik één vraag beantwoorden: ja, het is verdedigbaar om door een economische bril naar de gezondheidszorg te kijken. Sterker nog, als we de basisprincipes van ons systeem overeind willen houden, is dat noodzakelijk. Maar daarbij mogen we nooit uit het oog verliezen dat de burger vertrouwt op de zorg. Het mag dus nooit alléén om financiële doelstellingen en afrekeningen gaan.”

“Je kunt niet zeggen: ‘we laten de marktwerking zijn gang gaan, dan komt het vanzelf goed’. Dat is niet bewezen en er zijn veel signalen die het tegendeel laten zien. Maar dat er ingrijpende keuzes gemaakt moeten worden, staat vast. Met het programma Management en Economie in Zorg en Welzijn, reiken wij kennis en inzichten aan, die helpen bij het maken van die keuzes. We leggen dilemma’s voor en gaan de discussie aan. We laten zien op welke principes ons systeem gebaseerd is en wat daar de consequenties van zijn.”

Erik Buskens doceert tijdens deze leergang in ‘coproductie’ met Maarten Postma, die diep ingaat op de rol van de farmaceutische industrie. Erik zelf gaat met name in op het actuele thema ‘Economische Evaluatie’ en op de vraag hoe de wensen en behoeften van burgers centraal blijven staan in de context van demografische ontwikkelingen en kostenefficiency. Het gaat om basale vragen als: wat koop je als zorgverzekeraar wel of niet in? Wie geven we zeggenschap over welke budgetten? In welke technologie investeer je als ziekenhuis wel of juist niet? Hoe financieren we ons zorgsysteem?

Keuzes en duivelse dilemma’s
Erik: “Ik ben zelf geen econoom, maar heb geneeskunde gestudeerd. Tijdens mijn promotieonderzoek werd ik gegrepen door de onvermijdelijkheid van de keuzes en duivelse dilemma’s die onlosmakelijk verbonden zijn met de publieke gezondheidszorg. De vraag welke normatieve en ethische grenzen je kunt stellen, dient zich aan. Zorgtaken worden overgeheveld naar gemeenten, verzekeraars hebben hun eigen inkoopbeleid, de maatschappelijke druk op de farmaceutische industrie neemt toe. Zorg is een gecompliceerd speelveld, vol tegenstrijdige belangen. Wij zetten je met praktijkcases en vanuit wetenschappelijk onderzoek aan het denken over nut, wenselijkheid, opbrengst, betaalbaarheid en houdbaarheid. Ook laten we zien dat dergelijke factoren wel degelijk objectief meet- en toetsbaar zijn. Daarom zeg ik: méédoen! Er valt bij ons veel informatie en inspiratie te halen.”

Meer weten over het programma Management & Economie in Zorg en Welzijn?
> Bekijk de website van UGBS