Studeren biedt kansen. Sommige studenten maken zich tijdens hun studie gereed voor een welvoorziene toekomst; voor anderen is de studietijd vooral een feestelijk intermezzo tussen het kind en volwassen zijn. Hoe een student zijn of haar collegejaren ook doorloopt, er hangt een groot voordeel aan het volgen van een HBO of WO studie: uit onderzoek blijkt dat Nederlandse hoogopgeleiden langer leven dan laagopgeleiden. Ook verkeren hoogopgeleiden langere tijd in goede gezondheid. 

Levensverwachting in Nederland

Nederlanders worden gemiddeld bijna 82 jaar oud. Met die gemiddelde levensverwachting staan wij op de 14e plek in de ranglijst van de World Health Organization. Hoe kan het dat een welvarend land als Nederland met een dusdanig complex zorgtoestel, niet in de top 10 staat?

De oorzaak van deze relatief ‘lage’ levensverwachting lijkt te liggen in het feit dat laagopgeleide Nederlanders het gemiddelde behoorlijk omlaag halen. Gemiddeld leeft een hoogopgeleide in ons land namelijk zeven jaar langer dan iemand die alleen een basisopleiding heeft gevolgd. Een enorm verschil, dat te vergelijken is met de verschillen in levensverwachting tussen Nederland en Brazilië.

Naast het vooruitzicht op een langer leven hebben hoogopgeleiden ook minder snel te maken met lichamelijke beperkingen dan laagopgeleiden. Problemen op het gebied van gehoor, zicht en beweging blijven voor degenen die in het bezit zijn van een diploma langere tijd buiten beeld, zo blijkt uit onderzoek. Gemiddeld krijgen de laagstopgeleide vrouwen in ons land zeventien jaar eerder te maken met dergelijke lichamelijke klachten dan de hoogstopgeleide vrouwen. Bij mannen is dit verschil veertien jaar.

Maar is scholing de oorzaak van goede gezondheid? Kunnen mensen hun leven verlengen door het volgen van een opleiding?

Opgroeien in (on)gezonde omgevingen

Hoewel we al langer wisten dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen, lijken sociaaleconomische factoren de belangrijkste voorspellers van levensverwachting te zijn. De sociale klasse en omgeving waarin kinderen opgroeien – en die samenhangen met opleidingsniveau – blijken in zekere mate bepalend voor hun verdere levensloop.

Volgens Healthwise-onderzoeker Jochen Mierau zijn het de “early life conditions” die de aanjagers van (goede of slechte) gezondheid zijn. “Een kind bouwt gedurende zijn of haar jeugd een bepaalde hoeveelheid gezondheid op,“ aldus Mierau. “Deze wordt voor een groot gedeelte bepaald door de ouders. Naast genetische aanleg, kun je daarbij denken aan de boodschappen die in huis worden gehaald, of er thuis gerookt wordt en of het beoefenen van een sport al dan niet wordt gestimuleerd.”

Deze omstandigheden verschillen per sociaaleconomische klasse. Voor kinderen die opgroeien in een minder ontwikkeld milieu, liggen er veel verleidingen op de loer. Hangende jongeren die energydrankjes achterover slaan, komen we nou eenmaal vaker tegen in de minder bedeelde wijken. Ongezonde eet- en drinkkeuzes zijn bij gebrek aan een goed voorbeeld snel gemaakt. Er lijkt sprake van een onwetendheid die met de paplepel wordt ingegoten en waarmee gebrekkige gezondheid in stand wordt gehouden.

Om dit soort vicieuze cirkels in kaart te kunnen brengen, is het volgens Jochen Mierau noodzakelijk om (het economische aspect van) gezondheid vanuit een levensloopperspectief te benaderen. Alleen dan kunnen betreffende cycli worden blootgelegd.

Massale verlenging van levens?

Of de oplossing echt ligt in het hoger opleiden van de bevolking, moet verder onderzoek uitwijzen. Op dit moment is er onderzoek gaande naar de verschillende levenspaden die mensen met slechte ‘early life conditions’ bewandelen en hoe deze leiden tot een slechte gezondheid op latere leeftijd. Een ander lopend onderzoek over tienermoeders laat zien dat negatieve schoolresultaten een rol spelen in het verband tussen slechte omstandigheden op jonge leeftijd (namelijk het zijn van een tienermoeder) en een verslechterde gezondheid (lichamelijk en geestelijk) later in het leven.

Wanneer de levenspaden van mensen slechte ‘early life conditions’ in kaart zijn gebracht, kunnen we toewerken naar een doelgerichte aanpak voor het verhogen van de levensverwachting in Nederland, in het bijzonder onder laagopgeleiden. Wie weet staan we over een aantal jaar dan in de top 10 van de wereldranglijst van hoogste levensverwachtingen.

Bronnen:

https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2015/50/hogeropgeleiden-leven-langer-in-goede-gezondheid

http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/Annex_B/en/

http://www.who.int/bulletin/volumes/92/8/13-132795/en/