S. (Sven) Gins, MA

Monstrum: Het Middeleeuwse Coöperatieve Bordspel

Gefinancierd door het Public Engagement Aanmoedigingsfonds van de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen.

In dit educatieve bordspel verkennen spelers coöperatief het diverse middeleeuwse dierenrijk – inclusief menselijke soorten – vanuit een ecocentrisch perspectief. Hoe verhielden mensen zich tot echte en ingebeelde dieren in de Middeleeuwen? Wat stelden ze zich voor bij deze dieren en hoe beeldden ze hen af? Welke inzichten biedt dit immateriële erfgoed ons voor hedendaagse uitdagingen zoals de biodiversiteitscrisis?

De doelstelling van dit project is om in samenwerking met Nederlandse scholen (vwo/havo/vmbo) een publicabel prototype van Monstrum, gebaseerd op origineel beestenboek-onderzoek uit mijn lopende NWO Homo Imperfectus project (zie onder), te realiseren. Scholieren kunnen meedenken over het spelontwerp, onderzoek doen naar bepaalde spelelementen, en/of het spel zelf playtesten. Zodoende reflecteren ze actief op (onze relaties met) dieren in en sinds de Middeleeuwen, en hoe ontmenselijking/verdierlijking kan bijdragen aan de marginalisatie van bepaalde (groepen) mensen.  

Homo Imperfectus. Dieren, Machines, en de Zoektocht naar Menselijkheid in Laat-Middeleeuws Frankrijk

Gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en Rijksuniversiteit Groningen via het Onderzoeksprogramma ' Promoties in de Geesteswetenschappen ' voor getalenteerde onderzoekers.

Hoe waren niet-menselijke dieren verweven in middeleeuwse noties van menselijkheid? Welke gevolgen hadden deze relaties voor de betrokken dieren? Dit driedelige project geeft een historische impuls aan actuele vragen over de menselijke exploitatie van de natuur en milieuethiek op basis van origineel historisch onderzoek. Homo Imperfectus onderzoekt kritisch hoe vijftiende-eeuwse christelijke gemeenschappen vormgaven aan wat het betekent om mens te zijn via de antropocentrische rationalisatie, mechanisatie, en onderwerping van dieren.

Middeleeuwse beestenboeken, gebaseerd op zoölogische en theologische kennis, zijn compendia over de Schepping waarmee men Gods plan voor de mensheid kon duiden. Zo werden dieren beschreven in het kader van hun rol in de ontwikkeling van de mens: als voedsel, lastdier, symbool, of medicijn. Dergelijke discours waren prescriptief: ze bepaalden menselijke verwachtingspatronen van dieren en ze articuleerden gedragsnormen voor mensen door hun nadruk op de inferioriteit en onmenselijkheid van dieren. Dit blijkt uit de overvloedige productie van kunstmatige dieren in vijftiende-eeuws Bourgondië, het tweede kernthema van dit project. Deze spectaculaire 'automaten', veelal imitaties van natuurlijke schepsels, wekten de schijn van kunstmatig leven en demonstreerden het menselijke vermogen om voor God te spelen en de natuur te beheersen. Automaten genereerden discussie over de grenzen tussen natuur en cultuur en riepen zo onzekerheden op over de voorbeschikte heerschappij van de mensheid. Wanneer 'echte' dieren de impliciete normen van de alledaagse samenleving schonden - bijvoorbeeld door mensen schade toe te brengen - ondermijnden ze eveneens deze zorgvuldig opgebouwde identiteit van de mens als meester van Gods aarde. Het derde deel van dit project onderzoekt hoe christelijke gemeenschappen alledaagse relaties met diverse 'delinquente' diersoorten opnieuw vormgaven door dierlijke overtreders te vervolgen, executeren of verbannen.

Ieder van deze thema’s suggereert een interesse in het definiëren, onderwerpen, en controleren van dieren. Homo Imperfectus ontleedt menselijke vormen van overheersing en belicht hoe antropocentrisme dieren én mensen schaadt en ons blijft verhinderen in het bouwen van duurzame mutualistische relaties met andere organismen.

Promotores

• Prof. C.K.M. von Stuckrad (Rijksuniversiteit Groningen)
• Dr. M. van Dijk (Rijksuniversiteit Groningen)