drs. J.C.E.W. (Jos) Hooijmeijer

Ongeveer 60 % van het landoppervlak van Nederland bestaat uit agrarisch gebied en meer dan de helft daarvan uit grasland. Veel soorten vogels zijn van deze graslanden afhankelijk om te broeden, foerageren of rusten. Nederland herbergt van deze soorten vaak een aanzienlijk deel van de wereldpopulatie en we hebben voor de grote verscheidenheid aan broedvogels zelfs een typisch Nederlands woord:“weidevogels”. Maar ook buiten het broedseizoen zijn graslanden van groot belang voor diverse soorten steltlopers.

De populaties broedende steltlopers van soorten die 30 jaar geleden nog algemeen voorkwamen als grutto, kievit, scholekster en tureluur, staan nu zwaar onder druk. Schaalvergroting, intensivering en rationalisatie hebben grote veranderingen in het agrarische gebied veroorzaakt die op vrijwel alle soorten een negatieve invloed hebben gehad. Het instellen van reservaten en het grootschalig implementeren van agrarisch natuurbeheer hebben niet kunnen voorkomen dat op veel plaatsen weidevogels vrijwel verdwenen of sterk achteruit gegaan zijn. We zijn benieuwd hoe weidevogels met deze veranderde omstandigheden om weten te gaan.

Niet-broedende steltlopers gebruiken de graslanden als foerageer- en rustgebied om te overwinteren of tijdens de trek van en naar de broedgebieden. Bekende voorbeelden zijn kemphaan, goudplevier en wulp. Tot voor kort werd aangenomen dat deze soorten zich wel konden redden in het sterk veranderde agrarische landschap maar de aantallen doortrekkende kemphanen zijn gedecimeerd terwijl goudplevieren zich meer naar de kust verplaatst hebben. Dat roept de vraag op in hoeverre het Nederlandse grasland areaal ook voor deze soorten nog geschikt is.

Onze groep heeft een lange traditie op het gebied van steltloperonderzoek. In 2004 zijn we daarom begonnen met twee langjarige onderzoeken in de graslanden van Zuidwest Friesland, een kerngebied voor beide categorieën “weidevogels”. We kozen de grutto als modelsoort voor de broedvogels, terwijl kemphaan en goudplevier de doortrekkende en overwinterende steltlopers vertegenwoordigen.