De belangrijkste misverstanden

Een andere taal heeft een negatief effect op het Nederlands

Het is een wijd verbreid misverstand dat een andere moedertaal negatieve effecten op het Nederlands heeft. Beide talen kunnen elkaar juist versterken. Een moeder die gebrekkig Nederlands spreekt met haar kinderen is schadelijker voor de taalontwikkeling van een kind dan een moeder die in haar eigen taal of dialect communiceert met haar kinderen. Ten eerste omdat ze niet het juiste voorbeeld geeft. Maar wat belangrijker is, ouders die de taal spreken waarin ze het beste thuis zijn, hebben in die taal de grootste woordenschat, ze kunnen daarin hun gevoelens het beste uitdrukken, ze kennen liedjes en rijmpjes in die taal. Dit alles zorgt voor een goed contact tussen ouder en kind en voor een rijke taalomgeving. Veel met kinderen praten over allerlei onderwerpen, lezen en voorlezen, dat versterkt de taalontwikkeling in de moedertaal. En dat heeft weer een positief effect op het Nederlands.

Het is te moeilijk voor een kind om tegelijk twee talen te leren

Volwassenen vergelijken het leren van meer talen door een jong kind vaak met hoe ze zelf als tiener of als volwassene een andere taal hebben geprobeerd te leren. Dat vonden ze heel moeilijk, dus dat kan zo'n kleine dreumes nog niet. Maar die twee dingen zijn eigenlijk niet goed te vergelijken. Jonge kinderen zijn juist gericht op het leren van taal, ze hebben er op die leeftijd het talent voor, zou je kunnen zeggen. Of dat nu één taal is of meerdere tegelijk. De meeste samenlevingen op de wereld zijn trouwens meertalig, dus een uitzondering is het zeker niet. Wel moet je er goed voor zorgen dat een kind de talen kan scheiden. Dat doen de meeste ouders door een strategie te kiezen die het beste bij hun situatie past. OPOL (One Parent One Language) is de bekendste strategie, elke ouder spreekt consequent met het kind dezelfde taal, bijvoorbeeld vader spreekt altijd Papiamento en moeder consequent Twents. Het is overigens heel gewoon dat kinderen een tijdje de verschillende talen vermengen, als je daar zelf niet aan mee gaat doen, verdwijnt deze vermenging meestal vanzelf.

Meestal is trouwens het niveau in beide (of meer) talen niet gelijk. Dat komt omdat het aanbod in de talen vaak verschilt. Het kind hoort nou eenmaal meer Nederlands om zich heen, of moeder praat meer met hem/haar dan vader. Als ouders willen dat een kind echt meertalig wordt, zullen ze daarom moeten investeren in de niet-dominante taal.

Meer weten over strategieën en hoe kinderen meertalig worden?

• Hoe kinderen meertalig opgroeien, Elke Burkhardt Montanari, Jeroen Aarssen, Petra Bos en Erin Wagenaar, PlanPlan producties, Amsterdam, 2004
• TV-programma Oetsiekoetsie over meertaligheid via Teleblik (via school toegankelijk)

Een kind dat niks zegt, loopt achter in taalontwikkeling

Meertalige kinderen maken soms een "stille periode" door. Dat wil zeggen dat ze een tijd in een van beide talen niet praten. Dat heeft vaak te maken met onzekerheid. Het kind beseft soms dat het de taal nog niet perfect onder de knie heeft en besluit voorlopig te luisteren. Sommige leerkrachten en ouders maken zich daar grote zorgen over. "Milan zegt nog steeds niks, het gaat helemaal niet goed met zijn Nederlands!" Vergeten wordt dan dat passieve taalvaardigheid (luisteren en begrijpen) altijd eerder komt dan actieve taalvaardigheid (praten). Kijk maar eens naar reacties van baby's op taal voor ze zelf praten. Milan mag dan niks zeggen, maar hij blijft vast niet roerloos zitten als juf zegt: "Pak maar een schaar."

Bij problemen kun je beter stoppen met meertaligheid

Wanneer alles goed gaat met een meertalig kind op school, is iedereen positief over meertaligheid. Maar als een kind problemen ondervindt op school, bijvoorbeeld bij het spreken of lezen in het Nederlands, dan komt de andere thuistaal al gauw ter sprake. Zou het daar niet aan kunnen liggen? Het lijkt leerkrachten en ouders dan soms beter om het kind (tijdelijk) te laten concentreren op het Nederlands en thuis ook op het Nederlands over te schakelen. Een gevoel van veiligheid is echter een belangrijke factor om effectief taal te kunnen verwerven. De thuistaal en de communicatie met ouders geven kinderen vaak een gevoel van veiligheid. Het is dus onverstandig om aan die veilige thuisbasis te gaan morrelen. Bovendien ontneem je het kind de kans om de taalkennis van zijn thuistaal in te zetten om grip te krijgen op het Nederlands. Ouders en leerkrachten zouden in zo'n geval daarover met elkaar in gesprek moeten gaan.