Taalkunde - Inclusief taalgebruik

‘Die brengt diens boeken terug naar de bibliotheek.’ Deze zin klinkt je misschien een beetje vreemd in de oren, maar dit is gewoon correct taalgebruik. Een paar jaar geleden was dit ongebruikelijk, maar taal verandert! In een veranderende maatschappij klinkt er een steeds luidere roep om inclusief taalgebruik. Een mooi onderwerp voor je profielwerkstuk! Hoe zorg je ervoor dat niemand zich uitgesloten voelt door de woorden die je kiest?

Dag mevrouw!

Als je er goed over nadenkt, kom je erachter dat woorden nooit neutraal zijn. Synoniemen als ‘dame’ en ‘vrouw’ betekenen in feite hetzelfde, maar je krijgt er waarschijnlijk toch een heel ander gevoel bij. Bewust of onbewust kun je mensen of groepen in de maatschappij uitsluiten, omdat iemand het gevoel kan krijgen dat zijn, haar of diens identiteit niet wordt erkend. Zo kan het zijn dat iemand die zich non-binair voelt, en wil worden aangesproken met de voornaamwoorden die/diens, toch steeds met zij/haar wordt aangesproken. Aan de andere kant kan het voor mensen natuurlijk ook erg lastig zijn om hun taalgebruik aan te passen, als ze hun hele leven al gewend zijn iets op een bepaalde manier te zeggen.

Je onderzoek begint op straat

Hoe pak je zo’n onderzoek naar inclusief taalgebruik nu eigenlijk aan? Allereerst is het de vraag waar je moet beginnen. Vaak hoef je niet ver te zoeken, want taal is overal. Gebruiken je ouders bijvoorbeeld weleens woorden waarvan je denkt: ‘dat kan écht niet meer’? Bij de NS hebben ze bijvoorbeeld al een aantal jaar geleden afgesproken dat er in de trein omgeroepen moet worden met ‘beste reizigers’. Maar let eens op wat de conducteur eigenlijk zegt. Een ander voorbeeld is dat er tegenwoordig steeds vaker gesproken wordt van ‘tot slaaf gemaakten’. Je kunt bijvoorbeeld kijken hoe musea daarmee omgaan. Om inspiratie op te doen voor je profielwerkstuk kun je een lijstje bijhouden met opvallend taalgebruik. Zo kom je er al snel achter wat jij interessant vindt.

Het echte werk

Wanneer je een interessant onderwerp hebt gekozen, is het belangrijk om scherp te krijgen wat je precies aan een taalverschijnsel wilt onderzoeken. Je kunt bijvoorbeeld onderzoeken of de taal de afgelopen tien jaar inclusiever is geworden. Voor een dergelijk onderzoek kun je onder andere kranten, tv-programma’s of reclames uit verschillende tijden met elkaar vergelijken. Deze verzameling van documenten heet je corpus. Ook zou je onderzoek kunnen doen aan de hand van een experiment. Je kunt bijvoorbeeld een taaltoets ontwerpen waarbij je een vergelijking maakt tussen verschillende generaties. Je kunt teksten of woorden selecteren die passen bij je hoofdvraag en je respondenten hier een oordeel over laten geven.

Wil je meer lezen over inclusief taalgebruik? Dan zijn de volgende artikelen en boeken erg handig:

• Heb je ook sibbelings? - Ludmilla Coornstra
• Genderneutrale voornaamwoorden? Die gebruiken we allang - Ludmilla Coornstra
• Dat mag je óók (al niet meer) zeggen - Vivien Waszink
• Je mag ook niets meer zeggen - Mounir Samuel

Wil je nou meer weten of heb je een vraag? Mail dan met alfasteunpunt rug.nl.