Programma Publieksdag Neerlandistiekdagen, 2 april 2022

Nederlands oh Nederlands

Onder de vulkaan op de Neerlandistiekdagen

Aafje de Roest maakte van de hashtag #WijZijnNeerlandici een trending topic op Twitter om de vele mogelijkheden van het vak Nederlands in de maatschappij aan te tonen. De Roest promoveert aan de Universiteit Leiden op een onderzoek naar de culturele identiteitsvorming van Nederlandse jongeren, via hedendaagse Nederlandse hiphop.

Vanuit de Radbouduniversiteit in Nijmegen neemt Jeroen Dera krachtig stelling in over het literatuuronderwijs in het voortgezet onderwijs. Het kan allemaal wel wat diverser en moderner. Met zijn boek Poëzie als alternatief belichtte Dera moderne gedichten waarin maatschappelijke thema’s aan de orde komen.

P.C. Hooftprijswinnaar Tonnus Oosterhoff is voornamelijk bekend als dichter maar hij hertaalde de klassieke roman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van Betje Wolff en Aagje Deken in modern Nederlands. ‘Oosterhoff laat zo zien dat een hertaling ook een zelfstandig kunstwerk kan zijn,’ schreef Marc van Oostendorp op Neerlandistiek.

Sarah Fierens en Ryanne Keltjens presenteren de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. DBNL is een onmisbare bron voor boekenvrienden, letterknuffelaars en taalfanaten. Tijdens deze interactieve sessie ga je de strijd aan met de andere deelnemers. Wie vindt als beste zijn weg langs de platgetreden paden én uithoeken van de Nederlandse taal en cultuur? Houd je telefoon in de aanslag en doe mee!

Gaston Franssen, Esther Op de Beek en Marieke Winkler presenteren een jubileumprogramma rond Nederlandse Letterkunde. Het wetenschappelijke tijdschrift Nederlandse letterkunde viert zijn 25-jarig jubileum. Terugkijkend op deze periode valt op dat literatuur steeds meer wordt bestudeerd vanuit actuele maatschappelijke vraagstukken. Dit heeft allereerst implicaties voor het corpus. Historische teksten worden opnieuw en anders gelezen, bijvoorbeeld vanuit gendervraagstukken of met het oog op de ecologische crisis, en niet-canonieke werken worden opnieuw ontdekt. Daarnaast zijn er gevolgen voor de letterkundige methode: hoe wordt de relatie tussen literatuur en actualiteit vandaag de dag bestudeerd? Redactieleden van Nederlandse letterkunde presenteren enkele voorbeelden van recent letterkundig onderzoek, onder andere op het gebied van de ecokritiek en gaan in gesprek met het publiek over de relatie literatuur en actualiteit (en hoe die te besturen).

Kila van der Starre verzorgt in twee sessies de workshop Woorden temmen voor iedereen van 15 jaar en ouder. Hoe lees je poëzie? Wat zijn manieren om de ingang tot een gedicht te vinden? En hoe praat je samen met anderen over poëzie? In deze workshop neemt Kila van der Starre je mee naar de wondere wereld van haar favoriete gedichten. Aan het eind van de sessie schrijf je naar aanleiding van het lezen van poëzie zelf een gedicht. De workshop is geschikt voor iedereen vanaf 15 jaar. Er is geen voorkennis nodig.

In deze workshop willen Vastert van Aardenne, acteur en aanvoerder van Theatergroep De Kale en Bart Ramakers, hoogleraar oudere Nederlandse letterkunde, de deelnemers actief laten meedenken over hun plannen voor de heropvoering van een zestiende-eeuws toneelstuk, het tafelspel van Schipper, Pelgrim en Post. Waarom zou je dat willen en vooral ook: hoe ga je dat doen?

In deze workshop laten Jolien Strous en Maarten van der Meulen deelnemers ervaren welke voordelen gedifferentieerd werken bij het trainen van presentatievaardigheden biedt. Het spel is een kaartenset met meer dan zeventig presentatieopdrachten. De kaarten combineren een korte beschrijving van de theorie met een concrete oefening, zodat gedifferentieerd gewerkt kan worden. De ene presentator kan bijvoorbeeld werken aan betere handgebaren en de andere aan gevarieerde intonatie. De opdrachten zijn verdeeld in vier categorieën: verhaallijn en doelgroepgerichtheid, presentatietechniek, vragenronde en zelfverzekerd spreken. Docenten kunnen met het Presentatiespel een complete lessenreeks samenstellen, maar ook een resterend kwartier van een les gebruiken om leerlingen beter te leren presenteren, afgestemd op de leervragen en het niveau van de leerlingen. Het Presentatiespel kan ook zelfstandig gebruikt worden om beter te worden in presenteren. Kom naar de workshop om het gebruik van het spel te ervaren.

Studieverenigingen Zaza en NNP presenteren ‘De nieuwe neerlandici’. “Nou nóg mooier: Het imago van de studie Nederlands en wat studieverenigingen ermee kunnen - of ermee aan moeten”. De studie Nederlands is een rottend karkas, academici weten niet wat ze met spoken word en cinema aan moeten, houden zich vooral bezig met De donkere kamer van Damokles en De aanslag en al helemaal niet met vrouwelijke schrijvers en multiculturele letteren; het is het beeld dat Abdelkader Benali enkele maanden geleden schetste in zijn column ‘Wie nog goesting heeft in de studie Nederlands, is voor mij een martelaar’. Het artikel zorgde voor een stortvloed aan reacties (denk aan het antwoord van NNP-lid Mila van Nieuwenhuizen, eveneens gepubliceerd in Trouw, en de hashtag-actie #wijzijnneerlandici van Aafje de Roest), maar riep bij studenten Nederlands ook vragen en zorgen op: hoe worden wij eigenlijk gezien? In hoeverre klopt dit beeld, en hoe kunnen wij misvattingen rechtzetten? De besturen van studieverenigingen ZaZa (Groningen) en NNP (Leiden) behandelen de belangrijkste vooroordelen en vragen zich af: wat klopt er helemaal niet, waar zit misschien toch een kern van waarheid in, en vooral: welke rol kunnen studieverenigingen spelen in de imagoboost der neerlandici?

Jeroen Dera bespreekt de maatschappelijke dimensies van hedendaagse poëzie. ​Wie aan 'poëzie' denkt, denkt al snel aan woorden als 'emoties', 'natuur' en 'rijm' - associaties die ook naar voren komen uit empirisch onderzoek. Hoewel er inderdaad nogal wat gedichten bestaan die aan dit beeld van poëzie beantwoorden, is de dichtkunst vele malen diverser. Tijdens deze workshop breken we het clichébeeld van poëzie open en gaan we aan de slag met gedichten die uitdrukkelijk een maatschappelijke oriëntatie​ hebben. Je maakt kennis met hedendaagse dichters die schrijven over maatschappelijke kwesties in de 21e eeuw, en krijgt handvatten aangereikt om hun poëzie te implementeren in het onderwijs.

Simone Sprenger demonstreert haar taalwetenschappelijke publieksonderzoek ‘Maak dat de kat wijs’ en laat zien hoe het staat met de kennis van uitdrukkingen onder verschillende leeftijdsgroepen en in verschillende regio's. Over onderzoek naar taalverwerving en de mogelijkheden van Citizen Science.

LitLab is een digitaal laboratorium voor literatuuronderzoek en begrijpend lezen op de middelbare school. Op de website doen leerlingen onderzoek naar de Nederlandse literatuur (de Proeven), gaan ze via verschillende leesstrategieën met elkaar in discussie over boeken (de Leesclubs), en leren ze Nederlands ‘diep lezen’ door leesoefeningen met zowel literaire als zakelijke teksten (de Staaltjes). In deze workshop gaan Lucas van der Deijl e.a. aan de slag met de nieuwste werkvorm, de Staaltjes, die met name ontwikkeld werd voor het vmbo en de onderbouw van havo/vwo. Met deze werkvorm wil LitLab stimuleren dat leerlingen tegelijkertijd hun literaire competentie ontwikkelen en beter leren begrijpend lezen. Tijdens de workshop geeft de redactie van LitLab een demonstratie, evalueren we de Staaltjes, en gaan we in gesprek over de integratie van het lees- en literatuuronderwijs.

Kila van der Starre verzorgt in twee sessies de workshop Woorden temmen voor iedereen van 15 jaar en ouder. Hoe lees je poëzie? Wat zijn manieren om de ingang tot een gedicht te vinden? En hoe praat je samen met anderen over poëzie? In deze workshop neemt Kila van der Starre je mee naar de wondere wereld van haar favoriete gedichten. Aan het eind van de sessie schrijf je naar aanleiding van het lezen van poëzie zelf een gedicht. De workshop is geschikt voor iedereen vanaf 15 jaar. Er is geen voorkennis nodig.

Het grammaticaonderwijs binnen het schoolvak Nederlands is al meer dan 100 jaar hetzelfde: het maakt gebruik van trucjes, controlevragen en ezelsbruggetjes om zinnen te ontleden, maar het maakt vrijwel geen gebruik van relevante concepten uit de taalwetenschap. Dat is opmerkelijk, omdat juist de inzet van achterliggende taalkundige concepten kan leiden tot veel meer inzicht in grammatica. In deze interactieve lezing bespreekt Jimmy van Rijt empirisch onderzoek naar grammaticalessen die verrijkt zijn met taalkundige concepten. Hij laat daarbij aan de hand van concrete voorbeelden zien dat de inzet van zulke concepten inderdaad tot dieper begrip bij leerlingen leidt, en dat een conceptuele benadering docenten veel meer didactische mogelijkheden biedt.

Hoe leren we leerlingen alinea's schrijven? In het voortgezet onderwijs zien we dat leerlingen moeite hebben met het formuleren en structureren van alinea’s in hun teksten. Dat is niet zo vreemd, want waar zo'n alinea uit bestaat, is onduidelijk. In deze sessie bekijken we de normen waaraan zo’n alinea zou moeten voldoen, we zien praktijkvoorbeelden en we verkennen de didactische mogelijkheden om de alinea’s van leerlingen te verbeteren.

Redactie Jong Neerlandistiek verzorgt een workshop wetenschapscommunicatie. Je hebt iets interessants gezien en daarover misschien wel een wetenschappelijk paper geschreven. Je bent erg trots op je bevindingen maar nadat je het hebt ingeleverd, blijft je onderzoek in de kast liggen zonder dat je erover hebt kunnen vertellen aan andere geïnteresseerden. Op Jong Neerlandistiek kun je je bevinding in de vorm van een blog/podcast/video delen met neerlandici van over de hele wereld. Wil je weten hoe je dat het beste kunt aanpakken? Schrijf je dan in voor deze workshop wetenschapscommunicatie.

Jelle Stegeman vraagt zich af: hoe vitaal is de Nederlandse taal? Bezorgdheid over de ontwikkeling van de Nederlandse taal is niet nieuw. Integendeel, in het verleden gaven taalkundigen, pedagogen en journalisten er regelmatig blijk van ongerust te zijn over de toekomst van onze taal. In 1930 voorspelden De Telegraaf en de Nieuwe Rotterdamsche Courant zelfs de ophanden zijnde ondergang van het Nederlands. Hoe ontplooide het zich als schrijf- en spreektaal in de nieuwste tijd? Hoe levenskrachtig is het Nederlands?