Franklin Merrell-Wolff: An Intellectual History of Contemporary Anti-Intellectualism in America Franklin Merrell-Wolff: Een Intellectuele Geschiedenis van Hedendaags Anti-Intellectualisme in Amerika

De intellectualisering van het anti-intellectualisme in Noord-Amerika

Dave Vliegenthart beantwoordt in zijn proefschrift de vraag waarom de anti-intellectuele claims van moderne Westerse goeroes van hedendaagse nieuwe religieuze bewegingen in Noord Amerika in toenemende mate zijn geïntellectualiseerd. In de moderne Westerse culturen in het algemeen en Noord-Amerika in het bijzonder zien we een piek in zoektochten naar zingeving, in onconventionele seculiere en religieuze bronnen, na perioden van sociale crisis. Dit gaat veelal gepaard met een stijging in het aantal goeroes en nieuwe religieuze bewegingen. Deze groei heeft tot de tegenstrijdige situatie geleid, of er in ieder geval aan bijgedragen, dat de leiders en volgelingen van deze bewegingen zich steeds weer gedwongen voelden om hun anti-intellectueel gedachtegoed ("ga voorbij het denken") steeds meer intellectueel ("met gebruik van het denken") uit te werken, om een ‘unieke’ identiteit tot stand te brengen en in stand te houden.

Vliegenthart onderzocht waarom de anti-intellectuele claims van moderne Westerse goeroes van hedendaagse nieuwe religieuze bewegingen in Noord Amerika - met name tijdens de eerste (ca. 1920-1940) en de tweede (ca. 1960-1980) “New Age” - in toenemende mate zijn geïntellectualiseerd. Hierbij gebruikt hij microhistorische fragmenten uit het leven en de leer van de moderne Amerikaanse goeroe Franklin Merrell-Wolff (1887-1985) en zijn nieuwe religieuze beweging The Assembly of Man (‘De Vereniging van de Mens’) als uitgangspunt om macrohistorische ontwikkelingen beter te kunnen begrijpen.         

Anti-intellectualisme is een argwaan of afkeer voor een reflectief leven, waarin het denken centraal staat. Intellectuelen binnen en buiten de academie spreken van een anti-intellectuele ‘vlucht van de rede’ in Amerika, vooral met betrekking tot de ‘spiritualiteit‘ van hedendaagse Westerse goeroes. Echter, als we kijken naar hun gedachtegoed, dan zien we dat het weliswaar gestoeld is op anti-intellectuele ervaringen, maar dat deze zijn uitgewerkt tot uiterst intellectuele ideologieën. Hoe en waarom is deze paradox ontstaan? Vliegenthart concludeert dat na perioden van sociale crisis, zoals een revolutie of oorlog, (het besef van) een groeiende concurrentie tussen soortgelijke goeroes met een soortgelijke nieuwe religieuze beweging gebaseerd op een soortgelijke ideologie die terugvoert op soortgelijke religieuze ervaringen er voor heeft gezorgd dat de leiders en volgelingen van deze bewegingen hun anti-intellectuele claims steeds meer intellectueel moesten uitwerken, om zo een ‘unieke’ identiteit te creëren en te behouden. Dit geïntellectualiseerd anti-intellectualisme zijn geen vluchten van de rede, maar redelijke vluchten voorbij de rede.

Dave Vliegenthart verrichtte zijn onderzoek aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap (GGW). Zie ook het GGW-nieuwsbericht: 'Amerikaanse goeroes en hun redelijke vluchten voorbij de rede'

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/7b4dad99-d8bf-43b9-9219-7b3754bc9f26