GroenLinks jaaroverzicht 1993

Uit: P. Lucardie, I. Noomen en G. Voerman. 'Kroniek 1993. Overzicht van de partijpolitieke gebeurte­nissen van het jaar 1993 in: G.Voerman (red.), Jaarboek 1993 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1994), 14-74, aldaar 42-46.

Inleiding

Voor GroenLinks stond 1993 in het teken van vernieuwing en voor­bereiding op de verkiezingen van 1994. De leden konden door middel van een referendum een nieuwe politieke leider kiezen. Voor het eerst in de Neder­landse partijgeschiedenis werd daartoe een duo aangewezen.

Partijvernieuwing

Op 9 maart bracht de Commissie Politieke Vernieuwing, voorge­zeten door de politicoloog J.W. Duyvendak, haar verslag uit onder de titel Duurzame democratie. De commissie bood eerst een analyse van veranderingen in de rol en werkwijze van politieke partijen; vervolgens pleitte zij onder andere voor invoering van een leden­referendum, een jaarlijks ledencongres en vervanging van de GroenLinkse Raad door een ledenforum. De voorstellen wekten enige weerstand (onder andere in de Groen­Linkse Raad van april) en zouden pas in 1994 verder behandeld worden. Wel werd reeds in 1993 een referendum onder de leden gehouden om een lijsttrekker voor de Tweede-Kamerverkiezingen te kie­zen.

Opvolging Beckers

De fractievoorzitter van GroenLinks in de Tweede Kamer, mevr. M.B.C. Beckers, had op het congres in oktober 1992 haar ver­trek aangekondigd; zij wilde meer tijd aan haar privé-leven beste­den. Bij haar afscheid op 19 april werd een sympo­sium gehouden over de verhouding tussen ecologie en democra­tie. Op 20 april nam het kamer­lid P. Lankhorst haar taak als fractie­voorzitter over. B. van Ojik volgde haar als kamerlid op. Lankhorst stelde zich echter niet beschikbaar voor het lijst­trekkerschap bij de volgende kamerverkiezingen. Zijn fractie­genoten P. Rosenmöller en mevr. I. Brou­wer, door het bestuur ge­polst, wilden zich evenmin voor die functie beschikbaar stel­len. Beiden noemden als argument de zorg voor hun kinde­ren, die moeilijk te ver­enigen zou zijn met het politiek leiderschap van de partij. Ze bleken echter wel bereid het lijsttrekker­schap als duo-baan met een collega te vervullen.

In maart besloot de GroenLinkse Raad het lijsttrekkerschap voor duo's mogelijk te maken. Vervolgens stelde Rosenmöller zich kandi­daat met zijn fractiegenote mevr. L. Sipkes, en Brouwer met M. Rabbae, directeur van het Nederlands Centrum voor Buitenlanders. Daarnaast stonden nog vijf indivi­duen kandi­daat: W.T. de Boer, fractievoorzitter in de Eerste Kamer; H. Meijer, fractievoorzitter in de gemeenteraad van Rotterdam; mevr. I. van Gent, voorzitter van de gemeenteraads­fractie in Groningen; mevr. M. van der Zeeuw en mevr. A. Koelemij. De partijleden konden in een referendum in september hun voorkeur uitspreken. Het duo Brouwer-Rabbae won relatief de meeste stemmen (36%), op de voet gevolgd door het duo Rosenmöller-Sipkes (34%). De Boer haalde 18%, de overige kandidaten elk minder dan 10%. Omdat geen enkele kandidatuur de absolu­te meerderheid had gehaald, vond in oktober een tweede refe­rendum plaats, waarbij het eerstgenoemde duo een nipte meerderheid behaalde. Aan de stemming namen 8805 van de 12.500 leden (70%) deel (zie over het lijsttrekkersreferendum ook de bijdrage van W.H. van Schuur, A.P.M. Lucardie en G. Voerman in Jaar­boek DNPP 1993).

Kandidaatstelling Tweede-Kamerverkiezingen

De rest van de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer zou door het congres in februari 1994 vastgesteld worden. In november maakte een onafhankelij­ke kandidatencommissie onder leiding van het oud-kamerlid mevr. A. van Es daartoe reeds haar advies bekend. Voor de eerste tien plaatsen beval zij voornamelijk zittende kamerleden en raadsleden aan. Van verschillende kanten kwam kritiek op de advieslijst: deze zou te weinig nieuwe gezichten, jongeren en milieudeskundigen bevatten. In de wandelgangen werd daaraan toegevoegd dat er van de eerste tien kandidaten vier uit de CPN, drie uit de PSP en maar één uit de PPR afkomstig waren.

Het partijbestuur had aan de niet in de Kamer vertegenwoordig­de Groenen een voorstel tot samenwerking gedaan, waarbij een kandidaat van De Groenen een (verkiesbaar geachte) tiende plaats op de lijst van GroenLinks zou kunnen krijgen. Het congres van De Groenen wees dit voorstel in september echter af. Aan het eind van het jaar stelde Groen­Links aan D66 en PvdA een lijstverbinding voor; D66 zei meteen nee, de PvdA hield het in beraad.

Verkiezingsprogram en congres

In mei publiceerde het partijbestuur een tamelijk sober en be­knopt ontwerp-program, bedoeld voor de kamerverkiezingen èn de Europese verkiezingen, met als titel De wereld als woning. In het ontwerp werd een 'eco­logi­sering' van de belastingen - een verschuiving van lasten op arbeid naar mi­lieuver­vuilende produkten - voorge­steld. Verder werd onder an­dere ge­pleit voor over­scha­keling op biolo­gi­sche land­bouw bin­nen 25 jaar, een 32-urige werkweek, een negatieve inkom­stenbe­lasting, verhoging van uitkeringen voor de minima, invoering van refe­rendum en volks­initiatief, kies­recht voor buitenlan­ders en - als minder serieus punt - een 'gekozen koningin'.

Dit ontwerp-program vormde het belangrijkste agendapunt op het congres van 26 en 27 november te Amsterdam. Op een aantal onderde­len werd het program door het congres aangescherpt, vooral op aan­drang van de linker­vleugel. De groep 'Voor een rood-groen alterna­tief' - een informeel netwerk van vooral leden uit Groningen, Rotter­dam en Utrecht - voerde met enig succes een campagne onder de afgevaardigden om meer linkse amen­dementen te steunen. In plaats van een 'gekozen koningin' zag men liever een gekozen president; de Binnenlandse Veilig­heids­dienst (BVD) zou moeten verdwijnen, evenals de NAVO; ta­rieven voor het openbaar vervoer zouden verlaagd en indivi­du­ele huursubsidies fors verhoogd moeten wor­den.

Lankhorst kondigde op dit congres zijn afscheid van de Tweede Kamer aan; hij hoopte in 1994 wethouder te worden van de Amsterdamse deelgemeente Bos en Lommer. Behalve Lankhorst spraken de pas gekozen lijsttrekkers Brouwer en Rabbae en de partijvoorzitter mevr. M. Vos het congres toe.

GroenLinkse Raad

De partijraad van GroenLinks koos op 6 februari een nieuw bestuur en wees ook bestuurders aan voor het Wetenschappelijk Bureau en de Stichting GroenLinks in de Europese Gemeenschap.

Op 20 maart sprak de GroenLinkse Raad over de invoering van een duo-lijsttrekkerschap. Men leverde daarnaast kritiek op het feit dat de Tweede-Kamerfractie vóór de defensiebegro­ting had gestemd.

Op 24 april besprak de Raad het rapport van de Commissie Politieke Vernieuwing, waarin onder meer werd gepleit voor opheffing van de GroenLinkse Raad. Zoals reeds vermeld kon de Raad dat pleidooi niet onderschrijven.

Op 16 oktober behandelde men het rapport van de Commissie-Buur­meijer. De Raad deelde de conclusies van de parlementaire enquête-commissie niet en dus evenmin het standpunt van het Tweede-Kamerlid W. Willems, die namens GroenLinks zitting in de commissie had genomen en haar aanbeve­lingen onderschreef.

Kwestie-Verbeek

In oktober ontstond enig rumoer rond H. Verbeek. Hij was in 1989 via de lijst van GroenLinks in het Europees Parlement ge­kozen, maar vertegen­woordigde vanaf 1991 die partij niet meer omdat hij weigerde zijn zetel over te dragen aan een opvolger (zie Jaaroverzicht 1991). Verbeek werd opnieuw kandi­daat gesteld voor het Europees Parlement door een groep leden van GroenLinks, waaronder de oud-voorzit­ter van de FNV-Voe­dings­bond C. Schelling. Binnen de partij wekte Verbeek vrij veel weerstand. Aan het eind van het jaar werd in de pers ge­speculeerd dat hij lijsttrekker zou worden voor De Groenen bij de Europese verkiezingen.

Migranten en multiculturele samenleving

Op 1 mei hield GroenLinks een manifestatie over de multicultu­rele samenle­ving in Amsterdam. Minister H. d'Ancona van WVC nam de discussienota Denkend aan Holland... in ontvangst. De nota bevatte voorstellen voor een actiever bestrijding van racisme en voor een verplichting voor bedrij­ven om migranten in dienst te nemen.

Op 29 mei vond een studiedag plaats over migranten en Groen­Links, onder het motto 'GroenLinks kijkt in de spiegel', voorgezeten door het oud-kamerlid Van Es. Van de 26 migranten die in 1990 als lid van GroenLinks in een gemeenteraad waren gekozen, waren vijf teleurge­steld vertrokken - al bleef er éen, de schrijfster A. Roemer, als onaf­hankelijk lid in de (Haagse) raad zitten.

In september publiceerde het Wetenschappelijk Bureau de bundel Achter de coulissen. Gedachten over de multi-etnische samenle­ving, onder redactie van medewerker G. Pas.

Internationale contacten

Op 20 juni vond in Helsinki de oprichting plaats van de Fede­ratie van Groene Partijen in Europa, waar 23 partijen uit West- en Oost-Europa zich bij aansloten. Een afgevaardigde van Groen­Links, A. de Boer, zat de bijeenkomst voor.

Op 11 september organiseerde GroenLinks samen met de Vlaamse zuster­partij AGALEV een 'cultuurdag' in Antwerpen over cultu­rele samenwer­king, met als motto 'Onder de warme deken van de moeder­taal - red het Nederlands in Europa'.

Verwante instellingen en publikaties

Dwars, de jongerenorganisatie van GroenLinks, beleefde in 1993 een gestage groei, maar verloor haar grootste afdeling, geves­tigd in Geleen. De Limburgse jongeren sloten zich liever aan bij Rebel, de jongerenor­ganisatie van de Socialistische Arbei­ders­partij (SAP).

De werkgroep 50+ manifesteerde zich op 11 september in Amster­dam met een bijeenkomst over wonen en zorg voor ouderen. Deze werk­groep publiceerde de discussienota Ouderen in de lift.

Het wetenschappelijk bureau van GroenLinks presenteerde op 14 mei in Amsterdam de kritische studie Het Centraal Planbureau in politieke zaken, geredigeerd door zijn voorzitter H. van den Berg. De directeur van het Centraal Planbureau, G. Zalm, reageerde na de presentatie op de kritiek.

RozeLinks, het GroenLinks platform voor seksuele diversiteit, belegde op 15 maart samen met het Scholings- en Vormingsinsti­tuut van de partij een bijeenkomst in Amsterdam over anoniem spermadonorschap. Het platform publiceerde later een brochure met het verslag van de bijeenkomst onder de titel 'Mamma, waar kom ik vandaan?'.

GroenLinks publiceerde verder dit jaar de nota Werken aan zorg en presen­teerde die op 5 juni in Amsterdam.