Over het project

Samen bouwen aan een proeve van een nieuwe sociale grondrechtenparagraaf in de Nederlandse Grondwet. Dat is het motto van een driedaagse conferentie die wordt georganiseerd in Groningen van 21 t/m 23 oktober 2025. De conferentie maakt deel uit van het onderzoeksprogramma “Een menswaardig bestaan in de sociale zekerheid”, dat met steun van Stichting Instituut Gak wordt uitgevoerd onder leiding van Gijsbert Vonk (RUG/UM) en Saskia Klosse (UM). De Universiteit van Groningen en de Provincie treden daarbij op als gastheer.

Modernisering en versterking van sociale grondrechten in Nederland

Sociale grondrechten vertrekken vanuit de gedachte dat iedere burger een menswaardig bestaan verdient. Om dat te waarborgen dient de overheid te zorgen voor bestaanszekerheid in brede zin. Het gaat dus niet alleen om het waarborgen van een bestaansminimum in enge zin, maar ook om het financieren van rechtsbijstand, het scheppen van voldoende werk- en woongelegenheid, het zorgen voor onderwijs en maatschappelijke en culturele ontplooiingsmogelijkheden, en de bevordering van de volksgezondheid en een gezond leefmilieu.

In tijden van grote maatschappelijke uitdagingen, toenemende politieke polarisatie en internationale onzekerheden zouden de sociale grondrechten, behalve als toetsingskader voor de wetgever, moeten fungeren als schild voor de burger. Een groeiend aantal schrijnende voorbeelden laat zien dat hier ruimte voor verbetering is. Binnen de huidige kaders komt de normatieve betekenis van de sociale grondrechten niet tot bloei. Ook de waarborgfunctie van de sociale grondrechten komt onvoldoende tot zijn recht. Evenmin bestaat er zicht op welke wijze burgers bij de realisering van de sociale grondrechten kunnen worden betrokken. De prijs die de samenleving hiervoor moet betalen in termen van menselijke en maatschappelijke schade is hoog. Reden om ons te bezinnen op de vraag hoe de normatieve betekenis, en in het kielzog daarvan, de waarborgfunctie van de sociale grondrechten, kan worden versterkt.

Conferentie

Academici, studenten en maatschappelijke partners werken samen aan een breed gedragen advies over de toekomst van sociale grondrechten in Nederland.  Promovendi van de RUG en de UM schetsen een algemeen beeld van de doelstellingen van de proeve. Jonge wetenschappers schrijven voorstellen voor verbetering van de afzonderlijke sociale grondrechten en voorzien deze van een toelichting. Intussen kijken verschillende teams naar enkele overkoepelende thema’s, zoals het team wetgever/rechter (Radboud Nijmegen), het team Uitvoering (Hogeschool Zuyd) en het team rechtsvergelijking EU-lidstaten (Vrije Universiteit Brussel).

Tijdens de Groningse conferentie wordt de proeve gepresenteerd. Op de eerste dag worden de bevindingen eerst intern op elkaar afgestemd. Op de tweede dag wordt de proeve aangeboden aan een vertegenwoordiger van het kabinet, gevolgd door een debat met vertegenwoordigers van de Raad van State, het College voor de Rechten van de Mens, het openbaar bestuur, de landelijke cliëntenraad, de sociale advocatuur, uitvoeringsorganisaties en enkele deskundige hoogleraren. Ook maatschappelijke organisaties, zoals de Landelijke Democratie Coalitie, Grootouders voor het Klimaat en de Bijstandsbond zijn bij de proeve betrokken. Zij geven een eigen visie op de voorstellen die worden gedaan voor de herziening van de Grondwet.