Kunst in (de gang naar) de Diephuiszaal

Wie de gang richting de Diephuiszaal betreedt, ziet daar twee zwart-witfoto's en twee kleine schilderijen hangen. De foto's zijn gemaakt door een onbekende fotograaf; de schilderijen zijn van de hand van alumna Rechtsgeleerdheid Irene Buitenhuis.

In de Diephuiszaal kun je dit drieluik bewonderen. Illustrator Sanne Boekel maakte in 2023 een moderne vertaling van Allegorie van Goed Bestuur voor De Diephuiszaal in het Rölinggebouw van de rechtenfaculteit. Het werk heeft de naam ‘Allegorie van Goed Bestuur vol. 2’ gekregen. Boekel liet zich inspireren door de fresco’s van Ambrogio Lorenzetti.

Het oorspronkelijke drieluik vertelt het verhaal van een moderne seculiere samenleving en de uitdagingen waar deze mee te maken heeft. Het stipt thema’s als pluriformiteit en autonomie aan, schetst een spanningsveld tussen ruimte en vrijheid en bevraagt hoeveel plek er in de maatschappij is voor verschillende vormen van mens-zijn. Het is een optimistisch beeld waarin de nadruk gelegd wordt op het belang van politiek en bestuur in de maatschappij in plaats van over de maatschappij. Het recht vormt hierin een belangrijke pijler en reguleert de grillen waaraan een complexe samenleving wordt onderworpen.

Het drieluik van Boekel wordt gevormd door een middenpaneel en twee zijpanelen. Het middelste paneel is het bestuurspaneel. Daarin is een centrale rol weggelegd voor de democratie. De gedachte achter het werk is dat alleen in harmonie kan een samenleving een eenheid vormen.

Het linkerpaneel visualiseert een stad, het rechterpaneel het platteland. De dialoog tussen die twee beelden legt de afhankelijkheid bloot die tussen beide heerst: het centrum heeft de periferie nodig en andersom. In beelden van de stad en het platteland zien we verwijzingen naar grote uitdagingen uit onze moderne tijd. In het beeld zijn/worden die uitdagingen opgelost onder de invloed van het Goede Bestuur. De deugden, zoals Aristoteles ze omschreef, spelen daarbij een grote rol.

Via symbolische verwijzingen worden in het beeld vragen gesteld over het belang dat we als maatschappij hechten aan thema’s en waarden als identiteit, autonomie, vrijheid, welvaart en democratie. Het werk benadrukt de noodzaak om als beleidsmaker of bestuurder oog te blijven hebben voor de maatschappij, om naar buiten te kijken en te zien wat de directe gevolgen zijn van besluiten die op bestuurlijk niveau genomen worden.

Wat context bij het werk betreft: tussen 1338 en 1339 schilderde de Italiaanse Ambrogio Lorenzetti de Allegorie van Goed en Slecht Bestuur voor de Palazzo Publico in Siena. De fresco’s vormden symbolische vertellingen over de effecten die een goed bestuur op de stad en het platteland hadden. Daar zette Lorenzetti een voorbeeld tegenover van de gevolgen van slecht bestuur op de samenleving. De muurschildering kan worden gelezen als een manifest van het stadsbestuur van de renaissancestad die, met de gildenstructuur en prominente rol van het stadhuis, voortvarend was in haar tijd.

Lorenzetti baseerde zich in het werk op de principes van gerechtigheid en welzijn van de Griekse filosoof Aristoteles. In zijn Ethica Nicomanchea diepte Aristoteles de deugden waarover Plato in Politeia schreef verder uit. De deugden waarover Plato en Aristoteles schreven, werden later door de kerk omschreven als kardinale deugden die het fundament vormen voor een moreel leven.

Lorenzetti schetste bij het Goede Bestuur een harmonieus beeld van de stad waarin een eendrachtige samenleving gekenmerkt wordt door bloeiende handel, goed onderhouden gebouwen en een gestructureerd straatbeeld. Er is harmonie en vrede. Dit werkt ook door op de schildering die Lorenzetti maakte van het platteland, dat zich vooral laat kenmerken door ruimte, vrijheid en veiligheid. Een centrale rol legde hij daarin weg voor onder andere het belang van goede infrastructuur en ruimte voor agrariërs. Onder invloed van het slechte bestuur schetste hij vooral een samenleving waarin verval een rol speelt, tweedracht heerst en er gevochten wordt.