By Professor Brigit Toebes, Academic Director, Global Health Law Groningen Research Centre

English:  The sugar tax does not receive the attention it deserves in the Netherlands. Research indicates that a price increase of fizzy drinks in particular can reduce its consumption. It is time for a more concerted governmental, societal, and scientific debate in the Netherlands about the pros and cons of this measure.

Nederlands : De suikertaks krijgt niet de aandacht die hij verdient in Nederland. Onderzoek toont aan dat een prijsverhoging van met name frisdrank de consumptie ervan kan verlagen, hetgeen kan bijdragen aan het terugdringen van overgewicht.

Nederlands en Amerikaans onderzoek uit 2012 toonde voor het eerst aan dat suikerhoudende dranken een belangrijke rol spelen bij overgewicht en obesitas onder kinderen. Nederlandse kinderen die hun dagelijkse suikerhoudende frisdrankje niet meer kregen zijn na anderhalf jaar één kilo lichter dan kinderen die het wel blijven drinken. Recent onderzoek in de  Lancet  laat een vergelijkbaar verband zien.

Ik mis in Nederland een objectieve discussie over de maatregelen die getroffen kunnen worden om de consumptie van suiker terug te dringen.  Dit tegen de achtergrond van de zorgelijke trend dat de helft van de volwassen Nederlanders kampt met overgewicht, terwijl ongeveer 14% van de kinderen te zwaar is. Verder heeft 14% van de volwassenen obesitas, en bijna 3% van de kinderen. Overgewicht en obesitas vormen een risicofactor voor tal van gezondheidsproblemen waaronder diabetes, chronisch hartfalen en kans op beroerte, maar ook bijvoorbeeld aandoeningen aan het bewegingsstelsel en onvruchtbaarheid.

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft inmiddels aan de alarmbel getrokken over de mondiale stijging van de diabetes en obesitas. En komt daarbij tot de conclusie dat een suikertaks een effectieve maatregel kan zijn om de consumptie van suikerhoudende producten terug te dringen. Onderzoek van deze organisatie in elf landen laat zien dat met name een belasting op suikerhoudende dranken effectief is, mits dit leidt tot een prijsverhoging van minstens 20%. Tevens lijkt deze belasting op suikerhoudende dranken beter te werken indien ingevoerd in samenhang met een subsidie op groente en fruit. Het effect van taks op suikerhoudende dranken was het hoogst onder lagere sociaal-economische bevolkingsgroepen, waar de consumptie van frisdrank nu juist het hoogst is. De Wereldgezondheidsorganisatie signaleert ook dat het draagvlak voor een dergelijke belasting groter is indien de opbrengst ten goede komt aan de gezondheidszorg.

Er is zeker geen one size fits all solution voor het terugdringen van suikerconsumptie, en ieder land dient er zijn eigen weg in te vinden. Niettemin kan het nuttig zijn om de ervaringen van een aantal buurlanden te bekijken. In Europa hebben Frankrijk, Noorwegen, Finland, Ierland, Hongarije en het Verenigd Koninkrijk inmiddels een vorm van suikertaks ingevoerd of aangekondigd. In Frankrijk leidde een prijsverhoging van suikerhoudende dranken tot een afname van de consumptie ervan onder jongeren en lage inkomensgroepen. Sinds de invoering van een belasting op suiker en zout in voorverpakte producten in Hongarije daalde de consumptie van deze producten onder een kwart van de consumenten.

In Nederland is er van overheidswege weinig animo voor een suikertaks. De overheid lijkt vooralsnog de voorkeur te geven aan een dialoog met de industrie, en ziet zelfregulering binnen de industrie en met name supermarkten als een belangrijk middel om de consument aan te sporen tot gezonder gedrag. Deze initiatieven verdienen inderdaad waardering, maar de wetgever komt er daarmee wat mij betreft wat te gemakkelijk vanaf.

Op enige krantenartikelen na is er in Nederland ook weinig maatschappelijke discussie over de wenselijkheid van de suikertaks. Er is behoefte aan een debat over de haalbaarheid en wenselijkheid van de suikertaks, zonder inmenging van de industrie. Wetenschappelijke onderzoeksbevindingen vanuit verschillende disciplines kunnen dit debat ondersteunen. Gezondheidswetenschappers en statistici kunnen meten of de verandering van consumptiepatronen leidt tot gezondheidswinst. Juristen en economen kunnen adviseren over de effectiviteit van de suikertaks. Sociaal-psychologen kunnen kijken of de suikertaks als een vorm van gedragsbeïnvloeding tot het gewenste gedrag leidt; en ethici kunnen de wenselijkheid van het beïnvloeden van gedrag onderzoeken.

Voor we de suikertaks van tafel vegen, dienen we het er eerst serieus over te hebben.

Brigit Toebes