Maarten Loonen benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau

Maarten Loonen (Dongen, 1961) is op 26 april benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Hij is universitair hoofddocent Arctische Ecologie bij de Faculteit der Letteren aan de RUG en manager van het Nederlands Poolstation op Spitsbergen. Al meer dan veertig jaar doet hij als polaire ecoloog onderzoek van hoog niveau naar de ecologie en het gedrag van arctisch broedende brandganzen en heeft daarmee nationaal en internationaal hoog aanzien verworven als waardevolle poolonderzoeker met extreem veel kennis over dit zo gevoelige gebied. Van onschatbare waarde zijn de gedetailleerde lange-termijngegevens die hij met grote toewijding heeft verzameld onder ingewikkelde en vaak gevaarlijke omstandigheden in het noordpoolgebied. Daarnaast heeft hij een grenzeloos vermogen om zijn wetenschappelijke passie te delen met anderen, vooral niet-wetenschappers.

Oprichter Nederlands Poolstation

In 1995 gaf Loonen de aanzet tot de oprichting van het Nederlandse Poolstation in Ny-Ålesund op Spitsbergen, het noordelijkste dorp van de wereld, waar het deel uit maakt van een kleine, internationale wetenschappelijke gemeenschap. Vanuit dit dorp ondernemen onderzoekers vaartochten en wandeltochten om waarnemingen te doen en gegevens te verzamelen. Dankzij de gepassioneerde visie en tomeloze inzet van Loonen krijgen onderzoekers en studenten de unieke kans om onderzoek te doen in dit bijzondere gebied, waarbij ze worden betrokken bij alle facetten van het werk en een compleet beeld krijgen van het hele arctische systeem.

Leidend in polair veldwerk

Loonen verzamelt al meer dan dertig jaar gedurende tenminste twee maanden per jaar in het Poolgebied gegevens over het gedrag van brandganzen. Ook heeft hij hier talloze studenten en onderzoekers begeleid. Hij participeert verder in vele andere studies, waarbij hij faciliterend optreedt en gul is met het delen van zijn indrukwekkende wetenschappelijke kennis over het gebied. In totaal verbleef hij meer dan vijf volle jaren in deze afgelegen wildernis, weg van zijn gezin. Zijn tomeloze inzet heeft ertoe geleid dat zijn gegevensset op Spitsbergen de langstlopende jaarlijkse serie op de toendra is en de grote veranderingen beschrijft die er door de zeer snelle klimaatopwarming plaatsvinden. Ook is hij betrokken bij het Nederlands Polair Programma, dat onderzoek namens het NWO (Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) in de poolgebieden coördineert.

Betrouwbare aanwezigheid tijdens barre tochten

Tijdens de barre tochten van onderzoekers vanuit het Poolstation draagt Loonen de verantwoordelijkheid voor hun veiligheid, vanwege de bijzondere gevaren, zoals ijsberen, extreem weer en koude. Veilig werken onder polaire omstandigheden is niet gemakkelijk en vereist de juiste begeleiding. Dankzij zijn betrouwbare, rustige en moedige aanwezigheid weten de onderzoekers dat ze tijdens deze expedities door de wildernis in goede handen zijn. Ook vervult hij in het station de rol van gastheer tijdens bezoeken van politici, bestuurders en andere hoogwaardigheidsbekleders, zoals Ban Ki-Moon, John Kerry, oud-minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders en verschillende koninklijke hoogheden. Het station staat dan ook wel bekend als de Nederlandse ambassade in het ijs met aan het hoofd een uitzonderlijke ambassadeur en excellente wetenschapper met een groot hart voor het Noordpoolgebied. Hij wordt niet voor niets vaak de Nederlandse burgemeester van Ny-Ålesund genoemd.

Internationale samenwerking op het ijs

In 1997 werd Loonen benoemd tot de Nederlandse vertegenwoordiger in de werkgroep Conservation of Arctic Flora and Fauna (CAFF) van de Arctische Raad gericht op het behoud van de biodiversiteit in het poolgebied. In deze hoedanigheid geeft hij al bijna 25 jaar inhoudelijke bijdragen en adviezen aan de Nederlandse ministeries en werkt daarbij nauw samen met werkgroepen die zich bezighouden met de vervuiling en de duurzame ontwikkeling van dit gebied. Hij zet zich verder intensief in voor de internationale samenwerking met zijn Britse, Duitse en Noorse collega’s ter plaatse en is vanwege zijn staat van dienst in 2017 gekozen tot voorzitter van het samenwerkingsverband dat het onderzoek lokaal coördineert en faciliteert. Twee jaar later werd hij herkozen voor een tweede termijn. Verder speelt hij een grote rol in de diplomatieke contacten tussen Noorwegen en Nederland en zet hij zijn kennis in voor het Nederlandse bedrijfsleven door het geven van lezingen over de poolgebieden en klimaatverandering. Ook nam hij als expert deel aan drie klimaatreizen met captains of industry, vastgoedmagnaten en bankiers.

Gepassioneerde mediaoptredens

Loonen is bepaald geen wetenschapper die vanuit een ivoren toren zijn vakgebied benadert. Hij heeft met eigen ogen gezien hoe snel het noordpoolgebied opwarmt en is ervan overtuigd dat menselijk handelen wereldwijd hiervoor verantwoordelijk is. Dat besef motiveert hem om te investeren in activiteiten die mensen rijp moeten maken voor een gedragsverandering in de strijd om de klimaatverandering te beperken. Hij communiceert eerlijk en open, met groot enthousiasme en veel overtuigingskracht. Zo verzorgt hij bijna maandelijks een publiekslezing aan natuurclubs of scholieren, waarbij zijn verhaal steeds weer grote indruk maakt op alle toehoorders. Ook heeft hij een bijzondere website gemaakt over het poolstation, waardoor een breed publiek inzicht krijgt in hoe snel het poolgebied verandert. Hij heeft meerdere journalisten, schrijvers en tekenaars de kans gegeven om inspiratie op te doen tijdens een verblijf in het Nederlands Poolstation. Verder uit hij zijn zorgen geregeld via social media als Twitter en Facebook en treedt hij veelvuldig op in de media. Tijdens interviews voor kranten, TV en radio en zijn bijdragen aan documentaires komt hij naar voren als een uitstekend geïnformeerde onderzoeker die zijn emoties van zorg en verdriet over wat er gaande is in het poolgebied soms niet kan onderdrukken. Juist zijn persoonlijke betrokkenheid en passie maken zijn boodschap over het mooie, maar fragiele en kwetsbare poolgebied zo indrukwekkend.

Het succes van de SEES Expeditie

De manier waarop Loonen aandacht vraagt voor de problematiek van de Noordpool komt ook sterk naar voren in zijn vernieuwende visie om publieksdeelname te koppelen aan uniek wetenschappelijk onderzoek tijdens de grootste Nederlandse poolexpeditie ooit: de SEES Expeditie. Na jaren van fondsenwerving en planning ging deze expeditie van start in augustus 2015. Vijfenvijftig wetenschappers, tien vertegenwoordigers van de pers, zoals weerman Peter Kuipers Munneke en schrijver Ramsey Nasr, en bijna zestig andere geïnteresseerden gingen samen op expeditie naar de onbewoonde poolwildernis van Edgeøya. De wetenschappers legden vast wat er is veranderd sinds de Nederlandse expedities van 1968 en 1977 op dezelfde plek. Uniek was de aandacht die Loonen bij de Nederlandse media wist te generen voor de dramatische veranderingen die in het poolgebied gaande zijn. Zo slaagde hij erin om de verbinding te leggen tussen wetenschap op topniveau en de keukentafel in vele huishouders. Hij wilde dit huzarenstuk herhalen met een internationaal gezelschap, maar de geplande SEES 2020-expeditie met onderzoekers uit Noorwegen en Duitsland is vanwege COVID-19 voorlopig uitgesteld.

Meer informatie

In beeld: Maarten Loonen