Hoe Spotify de muziekindustrie beïnvloedt (en daarmee ook ons luistergedrag)

Persoonlijke playlists samenstellen, als muzikant niet meer afhankelijk zijn van radiozenders of platenlabels, gratis muziek luisteren: muziekplatform Spotify lijkt de macht volledig bij artiesten en luisteraars te leggen. Maar net als de “oude” radio beïnvloedt ook deze “Nieuwe radio” hoe we muziek ontdekken en luisteren, zegt onderzoeker Robert Prey. En de artiesten? ‘Die zitten in de beste én slechtste positie ooit.’

Tekst: Nynke Broersma, afd. communicatie / Foto's: Elmer Spaargaren

Muziek voor bij de zondagochtendkoffie

‘Classical music for studying’, ‘Sunday morning coffee chill’, ‘Relaxing songs for kids’: op Spotify zijn playlists razend populair. Hoe komt het dat we op streamingsdiensten vooral naar afspeellijsten luisteren? Vaak wordt dit neergezet als een natuurlijke en onvermijdelijke ontwikkeling in muziekconsumptie. Maar uit Robert Preys onderzoek komt naar voren dat de vork iets anders in de steel zit.

Samen met collega’s Marc Esteve Del Valle en Leslie Zwerver heeft hij Spotify en het Twitter-account @Spotify (met 3,5 miljoen volgers) grondig geanalyseerd. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het muziekplatform al acht jaar intensief afspeellijsten promoot, veel meer dan albums of singles. Spotify heeft daarmee een grote rol gespeeld in de verschuiving naar playlists.’

Jammen met een 8-jarige

De Canadese Prey woont al een aantal jaar met veel plezier in Groningen (‘Niemand is vaker op het Hoornsemeer te vinden dan ik!’). Hij houdt van muziek, gaat graag naar Vera en heeft vroeger in bandjes gespeeld. Tegenwoordig jamt hij het liefst met zijn 8-jarige dochtertje, die piano en ukelele speelt en ‘een prachtige stem’ heeft. Over zichzelf is Prey bescheidener, zegt een beetje piano en gitaar te spelen en geen geschoolde muzikant te zijn. Maar stel dat hij de ambitie had om door te breken, biedt Spotify hem dan die ruimte?

Meer ruimte voor onafhankelijke muziek

Spotify promoot vooral eigen afspeellijsten, meer dan afspeellijsten die gemaakt zijn door luisteraars. En die Spotify-playlists bevatten relatief veel muziek van grote platenlabels, zegt Prey. Maar toch concludeert hij in zijn onderzoek dat Spotify onafhankelijke artiesten een grotere stem geeft. ‘Vergeleken met commerciële radio is er in de Spotify-playlists meer ruimte voor muziek van onafhankelijke platenlabels en muzikanten. Spotify biedt daarmee gelijkere kansen, en lijkt de oude hiërarchie -met bovenaan de grote platenlabels- enigszins te doorbreken.’

De beste -en slechtste- positie ooit

Meer ruimte voor je muziek zonder afhankelijk te zijn van een radiozender of een platenlabel: dat klinkt alsof muzikanten van nu in een hele goede positie zitten. Prey beaamt dat, maar zegt dat ze tegelijkertijd in een hele slechte positie zitten – om precies dezelfde reden. ‘Er wordt meer muziek opgenomen en uitgebracht dan ooit. Dat maakt het voor nieuwe muzikanten heel moeilijk om door te breken. Bovendien zijn het vooral de platenmaatschappijen die geld verdienen aan streaming. Muzikanten moeten vaak op andere manieren rondkomen, bijvoorbeeld door live te spelen of met andere dingen dan musiceren voor (extra) inkomen te zorgen. Zo is het eigenlijk altijd al geweest, en streamingsdiensten hebben daar niet veel in veranderd.’

(Tekst loopt door onder foto)

‘Jouw Discover Weekly’, ‘Aanbevolen voor jou’, ‘Uniek voor jou’

De Spotify-luisteraar herkent het vast: je wordt op allerlei manieren naar nog meer muziek gestuurd. Op de startpagina vind je gepersonaliseerde afspeellijsten, voorgestelde artiesten, playlists in allerlei genres – allemaal gebaseerd op je luistergedrag. Prey: ‘De algoritmes die Spotify gebruikt voor dit soort features zijn veel complexer dan traditionele manieren van muziek categoriseren, zoals op genre.’ Veel gebruikers komen via deze features in aanraking met nieuwe artiesten. En Spotify kan met deze features grote invloed uitoefenen op de manier waarop je muziek ontdekt.

Je muziek als algoritme

Prey noemt specifiek ‘Fans vinden dit ook leuk’, een lijstje met artiesten die (volgens Spotify) lijken op de muziek waar je naar luistert. Zulke features hebben niet alleen invloed op de manier waarop luisteraars muziek ontdekken, maar ook op hoe artiesten zichzelf en hun muziek zien. Prey is benieuwd hoe zij omgaan met categorisatie op basis van algoritmes. Ben je als muzikant wel blij met de artiest waar je aan gelinkt wordt en daarmee het hokje waarin je wordt geplaatst? Kun je de algoritmes omzeilen of juist in je eigen voordeel gebruiken? De antwoorden blijft hij ons nog even schuldig, want Prey en zijn collega’s zitten nog middenin dit tweede deel van hun onderzoek.

De muziekindustrie is grillig

Spotify mag dan op het moment gelijkere kansen bieden voor onafhankelijke artiesten en labels, het is nog maar de vraag of dit zo blijft. Prey: ‘Uit ons onderzoek komt ook naar voren dat Spotify langzaamaan weer meer muziek van grote labels begint te promoten. Ik ben heel benieuwd of dit doorzet.’ En hoewel de grotere platenlabels financieel (opnieuw) sterk staan kan ook dit zo weer omslaan, zegt Prey. ‘Er zijn ontzettend veel veranderingen gaande. De muziekindustrie van morgen kan er weer heel anders uitzien!’

Het onderzoeksartikel waarin Prey en zijn collega’s de invloed van Spotify beschrijven is afgelopen week verschenen in Information, Communication & Society. Lees het volledige artikel.

Meer informatie

• Robert Prey
• Video (gemaakt bij de start van het onderzoeksproject)