Rekenen met betekenis

Oratie: dhr. prof.dr. J. Bos, 16.00 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Rekenen met betekenis

Leeropdracht: Computationele semantiek

Faculteit: Letteren

De oratie van Johan Bos gaat over computationele semantiek. Semantiek is een tak van de taalkunde en logica die zich bezighoudt met betekenis. In de computationele semantiek worden computers ingezet om verschillende aspecten van betekenis te bestuderen en te modelleren.

Betekenis is een heel abstract begrip, je kunt er geen plaatje van laten zien. Het woord ‘betekenis’ bevat het kleinere woord ‘teken’. Een teken kan een woord, afbeelding of gebaar zijn, en is vaak iets dat direct of indirect naar de werkelijkheid verwijst. Het onderzoek van Bos richt zich op de betekenissen van woorden, zinnen, en teksten.

Nu is het zo dat woorden vaak meerdere betekenissen kunnen dragen (dubbelzinnig zijn), maar dat de context waarin ze gebruikt worden gewoonlijk duidelijk maakt welke betekenis bedoeld wordt. Van zulke dubbelzinnigheden wordt vaak handig gebruik gemaakt in taalgrapjes:

- Kees is gelukkig getrouwd.

- Hij pakte een broodje, ging bij de piano zitten, en nam er een hap van.

- Hond, gratis af te halen. Eet alles. Houdt van kinderen.

Nu blijkt het redelijk eenvoudig voor mensen om de juiste betekenis van woorden in een bepaalde situatie te kiezen, maar uiterst lastig voor computers. Bos zal laten zien hoe betekenissen van woorden, zinnen en teksten concreet gemaakt kunnen worden, zodat we er mee kunnen rekenen. Zo kan menselijke taal ook begrijpelijker voor computers worden gemaakt en van nut zijn voor vele toepassingen waarin automatische verwerking van taal een rol speelt.