Premodern literature and the idea of history

Oratie : dhr. prof.dr. S.I. Sobecki, 16.00 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Premodern literature and the idea of history

Leeropdracht: Engelse letterkunde en cultuurkunde van de middeleeuwen, alsmede oudgermanistiek

Faculteit: Letteren

Premoderne literatuur en de opvatting van geschiedenis

Of een bepaalde tekst nu voorafgaat aan sociaal-cultureel onderzoek of daaruit voortvloeit, literatuurwetenschappers hebben een theorie over geschiedenis nodig. In tegenstelling tot historici hebben wij wel een afgebakend studieobject. Dit studieobject - de tekst - heeft een verruiming doorgemaakt als gevolg van de druk die op de canon is uitgeoefend en sommigen onder ons willen het nu misschien eenvoudig definiëren als ‘geschrift’. En hoewel ‘geschrift’ geen afgebakende categorie is, hebben we niet te maken met het dilemma van de historicus die ‘alles en niets’ moet bestuderen (Koselleck). Wij literatuurwetenschappers hebben zo onze eigen uitdagingen: wat is onze relatie met de geschiedenis en met de historische tijd?

In de moderne tijd wordt de toekomst gezien als open en onbegrensd. Vooruitgang impliceert altijd een andere toekomst. In onze opvatting van tijd verwachten we voortdurende verandering, groei en verbetering. Wat gebeurt er als we deze denkrichting toepassen op de studie van premoderne literatuur? We zoeken en geven prioriteit aan verandering en herschikken, herindelen en herinterpreteren - op anachronistische wijze - de historische werkelijkheid in overeenstemming met onze epistemologie van tijd. Ons studieobject verandert op zijn beurt in een dynamische historiografie van sociale en culturele verandering en we onderscheiden steeds subtielere gradaties van verandering: verschuivingen, keerpunten, hervormingen, revoluties. We hebben daardoor meer synoniemen ontwikkeld voor verandering dan voor stilstand.

Ik stel voor dat we literaire werken bestuderen tegen de achtergrond van structuren die zich verzetten tegen een eenvoudige diachronische indeling en die openstaan voor cyclicaliteit, herhaling, stilstand en verlies.