Dr Simon Friederich krijgt een Vidi-beurs van 800.000 euro

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft een Vidi-financiering van 800.000 euro toegekend aan Simon Friederich, Universitair Hoofddocent bij de afdeling Humanties van het University College Groningen.

Met deze beurs gaat Friederich een eigen innovatief vijfjarig onderzoeksplan ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep oprichten op het gebied van de fundamenten van kwantumfysica.

De werkelijkheid redden met exotische causaliteit

De kwantumtheorie is enorm succesvol als kader van de moderne natuurkunde. Maar vanuit filosofisch oogpunt is het succes verbijsterend. De klassieke kwantumtheorie is van toepassing op fysische objecten voor zover zij "gemeten" worden. Maar "meting" is geen fundamenteel natuurkundig begrip, maar een alledaags begrip. Het is onduidelijk hoe de kwantumtheorie zich verhoudt tot de werkelijkheid los van onze metingen.

Albert Einstein was al zeer ontevreden over de kwantumtheorie. Zijn toekomstvisie was dat de kwantumtheorie ooit vrij conservatief zou worden opgevat, als een probabilistische theorie over een enkele objectieve werkelijkheid, vergelijkbaar met het meer traditionele kader "klassieke statistische mechanica".

Het voorgestelde onderzoek van Friederich is erop gericht Einstein's visie te verwezenlijken met behulp van de methoden van filosofische analyse, niet van de natuurkunde. Friederich: "in een recent proof-of-concept paper (Friederich 2021), introduceer en motiveer ik een interpretatie die dichter bij Einsteins visie staat dan enige andere bestaande interpretatie". De eerste belangrijke doelstelling van het voorgestelde onderzoek is om die interpretatie verder uit te werken en te consolideren.

Krachtige wiskundige resultaten suggereren dat elke interpretatie van de kwantumtheorie in termen van één enkele werkelijkheid kenmerken moet hebben die Einstein niet had kunnen voorzien. In het bijzonder zal het waarschijnlijk inhouden dat er een soort exotische causaliteit is. Dit zou onmiddellijke actie-op-afstand in ruimte of tijd kunnen zijn, of zelfs retrocausaliteit: causale invloeden naar het verleden. De tweede hoofddoelstelling van het voorgestelde onderzoek is te bepalen welk type van exotische causaliteit een interpretatie die aan Einsteins hoop beantwoordt, eventueel zou moeten omhelzen.

Het succes van dit project zou ons panorama van opties over hoe de werkelijkheid zou kunnen zijn, fundamenteel veranderen in het licht van het empirische succes van de kwantummechanica. Het zou dat succes onmysterieus maken en tegelijkertijd metafysische en epistemologische gevolgen hebben voor wat wij beschouwen als de causale structuur van de wereld en de epistemische status van de actoren in die wereld.

Onderzoeksplan

Friederich is van plan de beurs te gebruiken om twee promovendi aan te nemen. Een van hen zal het kader van quantumfundamenten verder ontwikkelen in de zogenaamde faseruimte: dat wil zeggen de denkbeeldige ruimte waarin positie en snelheid gelijk worden behandeld.

De tweede promovendus zal onderzoeken of achterwaarts-in-de-tijd causaliteit of een ander exotisch type causaliteit moet worden ingeroepen om zin te geven aan de kwantumtheorie.

Dr Simon Friederich zal de extra middelen ook gebruiken om de onderzoeksgroep te leiden.

Wil je meer weten over kwantumfysica?

Bekijk dan het filmpje hieronder.

Vidi

Het NWO-Talentprogramma bestaat uit drie financieringsvormen (Veni, Vidi, Vici), afgestemd op verschillende fasen in de wetenschappelijke carrière van onderzoekers. Het financieringsinstrument maakt het mogelijk onderzoek naar eigen keuze te doen. Zo krijgt vernieuwend onderzoek een impuls en wordt de doorstroom bij wetenschappelijke onderzoeksinstellingen bevorderd. Vidi is een financieringsinstrument voor ervaren onderzoekers. Het stelt onderzoekers, die al een aantal jaren onderzoek doen op postdocniveau, in staat een eigen vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en daartoe zelf één of meer onderzoekers aan te stellen.