Cognitieve achteruitgang meten met een app: wat zijn de mogelijkheden?

Verminderde concentratie en vergeetachtigheid: ze zouden een voorbode kunnen zijn voor een depressie. Wanneer deze symptomen al in een vroeg stadium worden opgepikt, kan er snel ingegrepen worden. Daarom ontwikkelt universitair docent Marieke van Vugt, werkzaam aan de Faculteit Science and Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), een app die aandacht en concentratie meet. Dit doet zij in samenwerking met universitair docent Marie-José van Tol, werkzaam aan de Faculteit Medische Wetenschappen van de RUG.

Concentratie, geheugen en informatie verwerken zijn voorbeelden van cognitieve functies. Er zijn dagen bij dat deze functies wat minder werken dan normaal: je kunt je niet concentreren, komt steeds maar niet op de naam van die ene zanger en bent in één ochtend wel drie keer je telefoon kwijt. Dat kan gebeuren. Wanneer cognitieve functies echter langere tijd niet optimaal werken, dan kan er sprake zijn van cognitieve achteruitgang. Dit komt veel voor bij depressieve patiënten: zij zijn niet alleen langdurig somber, maar hebben ook problemen met hun geheugen en concentratie. Eenmaal hersteld  van een depressie, kan cognitieve achteruitgang misschien een voorbode zijn voor een depressieve terugval. In samenwerking met Van Tol, expert op het gebied van onderzoek naar depressie, ontwikkelt Van Vugt een app bedoeld om cognitieve achteruitgang te meten en om de eventuele samenhang met depressie te testen.

App meet cognitie
De app die Van Vugt en Van Tol samen ontwikkelen bestaat uit spelletjes die de cognitie van mensen meten. De spelletjes doen dat op dezelfde manier als dat dat ook met testjes in laboratoriumonderzoek zou worden gedaan, bijvoorbeeld door de reactiesnelheid te meten. Momenteel vergelijken de onderzoekers de resultaten van de spelletjes met de resultaten van de traditionelere laboratoriumtests. Om te achterhalen of cognitieve achteruitgang ook samenhangt met depressie, testen de onderzoekers of de spelprestaties ook afhangen van de gemoedstoestand en scores op vragenlijsten over depressie.

Nauwkeuriger dan in het ziekenhuis
De spelletjes op de app zijn zeer gevoelige meetinstrumenten. Daarmee kun je ook minimale cognitieve achteruitgang oppikken. Dit is bijvoorbeeld bij neuropsychologische tests in ziekenhuizen niet het geval; die zijn vooral bedoeld om grotere cognitieproblemen te signaleren. ‘Dat is een groot voordeel van deze app’, beaamt Van Vugt. ‘Doordat we de reactietijd meten, is ook een kleine achteruitgang al zichtbaar.’ Ook prettig: ‘Zodra de definitieve versie van de app beschikbaar is, kun je de cognitietestjes gewoon thuis op je mobiele telefoon uitvoeren.’ Deze laagdrempeligheid biedt ook andere mogelijkheden. ‘Cognitieve achteruitgang komt ook voor bij het ouder worden. Dit kan bijvoorbeeld een voorbode zijn van dementie. Via de app kunnen we mogelijk straks ook deze vorm van cognitieve achteruitgang in een vroeg stadium ontdekken.’

Van prototype tot product
De app bevindt zich momenteel nog in een beginstadium van ontwikkeling. Om tot een daadwerkelijk product te komen zijn Van Vugt en Van Tol geïnteresseerd in samenwerking met het bedrijfsleven. ‘Momenteel testen wij onze app met proefpersonen in het laboratorium op de universiteit, maar de app moet natuurlijk geschikt zijn voor het dagelijks leven. Mensen uit het bedrijfsleven kunnen inzicht geven in waar een app aan moet voldoen om ook te werken in ‘de echte wereld’. Deze moet bijvoorbeeld niet te veel tijd vragen van mensen, maar toch voldoende data verzamelen en er ook nog eens aantrekkelijk uitzien. Voor dat laatste is bijvoorbeeld een grafisch ontwerper nodig. Tot slot moet de app te gebruiken zijn op alle versies van Android en iPhone, en niet zomaar crashen of onbedoeld data wissen. Het bedrijfsleven kan ons helpen om van de software tot een bruikbaar product te komen.’