Ane van der Leij a.w.van.der.leij@ub.rug.nl
Al sinds jaar en dag is Historical Abstracts een van de belangrijkste
bibliografieën voor historici. De eerste reeks verscheen in 1955 in
kwartaalafleveringen tot 1970. Daarna werd HA gesplitst in een Part A voor
"Modern history abstracts 1450-1914" en een Part B voor
"Twentieth century abstracts 1914-..", nu in jaarlijkse
afleveringen. Van 1993 tot 1997 was HA ook op cd-rom te raadplegen, waarbij
Part A en B weer waren samengevoegd.
Sinds 1999 wordt op de RUG met de on line-versie gewerkt, die volledige
toegang geeft tot alle jaargangen. Het abonnement op het gedrukte equivalent
is na jaargang 2000 afgesloten, maar staat nog wel in de kast op het
Bibliografisch Centrum van de UB (ubic K001 208). Voor de meest recente
literatuur kan uitsluitend nog on line in HA worden gezocht.
Toegang
HA wordt geproduceerd door het American Bibliographical Centre (ABC) en
uitgegeven door ABC-Clio in Santa Barbara, Ca. De on line-versie wordt gehost
door The Dialog Corporation in Mountain View, Ca. Zoals hierboven uit de
ondertitels bij Part A en B al viel op te maken richt HA
zich uitsluitend op de post-middeleeuwse geschiedenis. Nadere beschouwing
leert bovendien dat HA de Noord-Amerikaanse geschiedenis buiten
beschouwing laat. Daarvoor is er een zusterbestand, America: history and
life geheten.
Ook op AHL heeft de RUG een abonnement; samen met HA zijn
beide bestanden vanaf elke RUG-werkplek, via Oprit of de inbelvoorziening voor
studenten toegankelijk. In de OPC en op de websites van de UB en de
Letterenbibliotheek staan links naar HA en AHL. Er is een
toegang voor zes gelijktijdige gebruikers; mocht op zeker moment de toegang
worden geweigerd, probeer het dan later nog een keer.
Laten we eens een toegangslink volgen. Op de homepage van de UB klikken we
op de knop ‘Zoeken op onderwerp’. Dit brengt ons in een elektronische
literatuurgids, waar het vak Geschiedenis kan worden aangeklikt. Een
onderverdeling brengt ons bij ‘Europa’, waar HA als eerste keus
wordt aangeboden. Zouden we ‘Canada en de Verenigde Staten’ hebben
aangeklikt, dan was ons AHL aanbevolen.
In beide gevallen komen we binnen op een entreescherm, waar onder meer
informatie kan worden gevonden over ABC-Clio en over de bestanden zelf (o.a.
een lijst met de geïndexeerde tijdschriften). Je wordt geacht in dit scherm
te klikken op de tekst ‘Click here to open your subscription’. Hier vindt
de authenticatie plaats van de gebruikers van het RUG-abonnement, iemand die
het van buiten probeert zal dus de toegang worden geweigerd.
Wij komen echter wel binnen en kunnen hier kiezen voor HA of AHL.
Helaas is zoeken in beide databases tegelijk nog niet mogelijk, al kan een
zoekprofiel wel worden meegenomen voor een zoekactie in het zusterbestand.
We kiezen voor HA en komen in het zoekscherm (dat er voor AHL
net zo uitziet). Standaard is dat het Advanced Search-scherm, met de
mogelijkheid te switchen naar een Simple Search-formaat, dat uiteraard
minder mogelijkheden biedt.
In het uitgebreider zoekscherm hebben we de mogelijkheid zoektermen in te
vullen in verschillende velden. Enkele van die velden zijn voorzien van een
knop met een vergrootglas, ten teken dat er voor dat veld een index van termen
beschikbaar is. In de meeste gevallen verdient het aanbeveling van deze
indexen gebruik te maken.
Verder biedt het scherm een niet te missen Search-knop en een
verwijzing naar Clio Notes en naar het Clio Alert Profile. De
beide laatste voorzieningen zijn nieuw en daarover straks meer. Links op het
scherm staan tenslotte enkele knoppen die toegang geven tot extra functies en
ondersteuning en tot AHL.
Zoeken en vinden
Stel dat je, onder de indruk van Per Olov Enquists roman Het bezoek van
de lijfarts (Amsterdam: Ambo, 2000), iets meer zou willen weten over het
Deense hof ten tijde van Christiaan VII, en meer in het bijzonder over diens
Duitse lijfarts Carl August Struensee (1735-1804). Je kunt de term ‘Struensee’
intikken in het veld Keyword. Ongetwijfeld zal dit een bruikbaar
resultaat opleveren, maar de term Keyword voor dit veld is misleidend.
In de database wordt namelijk nu gezocht op alle woorden in de
titelbeschrijvingen en niet specifiek alleen op trefwoord. Mocht er een
historicus zijn met de naam Struensee, dan zullen ook diens publicaties
opduiken in de lijst van treffers, al schrijft de man ook over de economische
geschiedenis van het naoorlogse Duitsland.
Het is dus beter om de naam Struensee in te vullen in het echte
trefwoordenveld, dat hier Subject Terms heet. Nog beter is het de naam
uit de bijbehorende index te halen, 
omdat
sommige velden een nogal eigenzinnige notatiewijze vragen. In het Time Period-veld
bijvoorbeeld worden jaartallen niet zonder meer geaccepteerd, maar kunnen
alleen decennia en eeuwen worden ingevoerd volgens een geheel eigen
systematiek. De jaren 80 van de 18e eeuw wordt genoteerd als 1780D en de 18e
eeuw als 1700H. In de Subject
Terms-index vinden we Struensee in twee naamsvarianten: beide kunnen
worden aangevinkt en aldus worden overgeheveld naar het zoekscherm.
Meerdere zoektermen in hetzelfde zoekveld kunnen worden gekoppeld door de
Booleaanse zoekoperatoren and, or en not te gebruiken, bijvoorbeeld in
Struensee and Enlightenment and Denmark. Bij wat ingewikkelder zoekvragen
kunnen zoektermen worden gegroepeerd door haakjes te gebruiken, bijvoorbeeld
in Enlightenment and Denmark and (Christian VII or Struensee).
De zoekvelden onderling zijn default verbonden door and, voor wie
bijvoorbeeld in het Language-veld wil aangeven alleen Engels- en
Duitstalige publicaties te willen zien (en zo de Deenstalige wil uitsluiten).
Met een muisklik kan de koppeling tussen de velden overigens worden gewijzigd
in or.
Ook het gebruik van zgn. wildcards is toegestaan: trunkeren door het
gebruik van een asterisk (bijv. nationalis* voor nationalism, nationalist,
nationalists etc.) en maskeren met behulp van een vraagteken (bijv.
coloni?ation voor colonisation en colonization).
Na het aanklikken van de Search-knop verschijnt het zoekresultaat in
verkorte vorm op het scherm. Desgewenst kan er een uitgebreide
titelpresentatie worden aangeroepen (Display Full Entry). Bij deze
uitgebreide titelpresentatie zijn de verschillende velden opnieuw te
herkennen. Meest in het oog springend is de samenvatting van het
gepresenteerde artikel, de Abstract.
Verder zien we uiteraard de auteur, de titel en (evt.) de Engelse vertaling
ervan, en als belangrijkste de Citation: meestal de titel van het
tijdschrift waar het artikel in is terug te vinden, met jaar, aflevering- en
paginanummers. Voor het daadwerkelijk in handen krijgen van de desbetreffende
titel zal (in de OPC) moeten worden nagegaan of het desbetreffende tijdschrift
in de collectie aanwezig is.
Anders dan bij enkele andere grote bibliografische bestanden zijn in HA
en AHL nog geen holdings zichtbaar, waardoor kan worden gezien
of een titel ook in een RUG-bibliotheek aanwezig is. Daar wordt door ABC-Clio
overigens wel aan gewerkt.
Nieuw zijn de koppelingen naar elektronische tijdschriften, waardoor de
volledige tekst van een artikel elektronisch beschikbaar komt. Vooralsnog gaat
het om de elektronische titels van The History Cooperative en van
titels uit een tweetal pakketten van het retrodigitaliseerproject JSTOR. Over
een uitbreiding naar titels van andere aanbieders (zoals bijv. van Project
Muse) is nog niets bekend. De RUG heeft in ieder geval alvast toegang tot de
titels van The History Cooperative, waaronder The American Historical
Review en The Journal of American History.
De zoekresultaten kunnen worden uitgeprint of opgeslagen. Kies uit de
functies rechts op het scherm de knop Output Options en geef een
formaat aan (ASCII of Tab-delimited). Vervolgens kan gebruik worden gemaakt
van de Print- of Save-functies van je browser. Er zijn importfilters
beschikbaar voor Reference Manager (www.ub.rug.nl/refman/); gebruik in
dat geval de Tab-delimited output. Het is ook nog mogelijk de zoekresultaten
naar je eigen (of iemand anders) e-mailadres te verzenden.
Clio Notes en Clio Alert Profile
Sinds enige tijd zijn HA en AHL uitgerust met twee nieuwe
faciliteiten, namelijk met Clio Notes en Clio Alert Profile.
Clio Notes is een combinatie van een historische inleiding of een
geschiedenishandboek met voorgekookte zoekprofielen voor enkele hoofdlijnen
uit de geschiedenis. Daarmee is HA en AHL te gebruiken als een
soort literatuurgids of een handboek met literatuurverwijzingen. Vooral voor
eerstejaars studenten of voor niet-historici die een inleiding willen op een
historisch onderwerp is dit een aardige nieuwe mogelijkheid.
Zoals te verwachten valt, wordt echter slechts een klein aantal onderwerpen
op hoofdlijnen bestreken. Voor een uitgebreider en meer op een bepaald
onderwerp toegespitst literatuuronderzoek zal toch moeten worden teruggegrepen
op de gewone zoekfaciliteiten binnen HA en AHL.
Wel zo interessant is de mogelijkheid die gebruikers wordt geboden om
attenderingsprofielen vast te leggen. Bij elke nieuwe update van HA of AHL,
krijgt de gebruiker per e-mail de nieuwste relevante records toegestuurd. Er
kunnen maar liefst tien profielen worden opgeven met behulp van een
elektronisch formulier volgens min of meer dezelfde lijnen als in het gewone
zoekscherm. Op deze manier wordt men maandelijks geattendeerd op nieuwe
publicaties over de onderwerpen waarin men is geïnteresseerd. Vooral
onderzoekers zullen van deze mogelijkheid gebruik willen maken.
Wat wordt gedekt?
HA is zoals hierboven al genoemd een bibliografisch bestand voor
post-middeleeuwse geschiedenis (na ± 1450), zij het dat de eerste gedrukte
jaargangen een wat beperktere scope hadden: toen betrof het de periode
1775-1945. Daarnaast is er aandacht voor de geschiedwetenschap en -beoefening
als discipline en voor historische hulpwetenschappen.
Ook sociologische en psychologische studies, vrouwenstudies en Gender
Studies, religie, antropologie, politieke wetenschappen en geschiedenis van
wetenschap, economie, recht en onderwijs, muziek en kunst worden meegenomen.
Geografisch gezien bestrijkt HA Europa, Azië, Afrika, Latijns-Amerika
en Australië/Oceanië.
De bibliografie heeft door de jaren heen vele duizenden tijdschriften
opgenomen, maar niet alle artikelen uit alle jaargangen worden geselecteerd.
Momenteel worden jaarlijks zo’n 1700 tijdschriften geïndexeerd. De
jaarlijkse aanwas van de database is ongeveer 20.000 items. Daarbij zitten ook
bijdragen uit feestbundels en congresverslagen, hoofdstukken uit boeken en
dissertaties. Als selectiecriterium voor boeken geldt of ze worden besproken
in een van de geïndexeerde (Engelstalige!) review journals.
Hoewel HA een sterke internationale opzet heeft, is er in de geïndexeerde
literatuur toch sprake van een zekere Anglo-Amerikaanse bias. Er wordt
ruim een dozijn Nederlandse tijdschriften opgenomen, waaronder Bijdragen en
Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Tijdschrift
voor Geschiedenis, Spiegel historiael, Tijdschrift voor
Rechtsgeschiedenis en het Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis.
AHL is een historische bibliografie voor de geschiedenis, cultuur en
folklore van Noord-Amerika, nader gedefinieerd als Canada en de Verenigde
Staten. Voor dit bestand gelden mutatis mutandis dezelfde kenmerken als
de hierboven genoemde. De periode die wordt bestreken loopt echter van de
prehistorie tot het heden en er is dus ook aandacht voor de geschiedenis en
cultuur van de Native Americans, de Indianen. De opgenomen literatuur
gaat terug tot 1964. Ook AHL indexeert zo’n 1700 tijdschriften jaarlijks en
de database heeft een jaarlijkse aanwas van 16.000 items. Zowel HA als AHL
hebben een maandelijkse update.
Links:
Meer informatie over The History Cooperative op www.historycooperative.org/home.html
