EU consumenten exporteren milieuschade

Inwoners van de Europese Unie exporteren de negatieve gevolgen van hun consumptie, terwijl de economische voordelen ervan grotendeels binnen de EU blijft. Dit concluderen onderzoekers van RUG en de universiteiten van Birmingham (VK) en Maryland (VS) in een artikel dat 26 januari verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Sustainability.

Hoewel het koopgedrag van Europese consumenten negatieve gevolgen heeft die zich over de hele wereld uitspreiden, veroorzaakt het de grootste milieuschade in landen die buiten de EU liggen. Een groot aandeel van tien verschillende milieueffecten wordt ‘geëxporteerd’ naar landen buiten de EU, terwijl maar liefst 85 procent van het economisch voordeel binnen de EU binnenkomt. De voor en nadelen zijn overigens ook binnen de EU niet evenredig verdeeld.

Toegevoegde waarde

Een internationale groep wetenschappers heeft bestudeerd hoe tien milieu-indicatoren zich ontwikkeld hebben tussen 1995 en 2019. Het gaat onder meer om de uitstoot van broeikasgassen, verbruik van materialen, landgebruik, consumptie van oppervlaktewater en grondwater, vorming van fijnstof, fotochemische oxidatie, verlies van biodiversiteit door verandering in landgebruik en vergiftiging van water en land.

De onderzoekers vonden dat zeven van de milieu-indicatoren (vergiftiging van zoet en zout water en op het land, uitstoot van broeikasgassen, vorming van fijnstof, fotochemische oxidatie en verbruik van materialen) verlies van biodiversiteit flink stegen in waarde buiten de EU, maar daarbinnen juist daalden.

Onderzoekers van de universiteit van Birmingham (VK), Groningen en Maryland (VS) en van de Chinese Academie van Wetenschappen analyseerden ook de toegevoegde waarde van de consumptie van goederen en afname van diensten voor de economieën van de huidige 27 EU leden over de periode 1995-2019.

Buren

‘Omwille van onze planeet moeten de milieudruk en de impact van consumptie binnen de EU flink afnemen door een verlaging van de export van milieuschade over de grenzen van de rijke EU-lidstaten naar armere regio’s’, zegt hoofdauteur van het artikel Yuli Shan, assistent-hoogleraar in Duurzame Transities aan de universiteit van Birmingham.

De voordelen van de consumptie binnen de EU zijn voor de meeste lidstaten groter dan voor de landen buiten de EU, terwijl de druk op het milieu juist de oostelijke buren van de EU zwaar treft. Vooral Albanië, Montenegro, Servië, Ukraine en Moldavië hebben hier onder te lijden. Oost Europa scoort op alle fronten slechter, het is de regio met de laagste toegevoegde economische waarde in verhouding tot de milieudruk die ze ervaren vanwege de consumptie in de EU.

De milieudruk ten gevolge van die consumptie nam in de meeste lidstaten juist af: voor Nederland en Zweden daalden alle tien de milieu-indicatoren tussen 1995 en 2019. Oostenrijk, Tsjechië, Italië, Polen, Roemenië en Slovenië zagen negen van de tien dalen. Daar staat tegenover dat alle milieu-indicatoren juist toenamen, dus een toename van milieuschade in Brazilië, China, India, Japen en in Oost-Europa buiten de EU en het Midden-Oosten.

Actie

Eerste auteur Benedikt Bruckner van de RUG: ‘Veel zeer welvarende consumenten die onevenredig veel bijdragen aan de wereldwijde milieuschade en verbruik van grondstoffen leven in de EU. Daarom is het belangrijk ons te richten op acties die de overconsumptie terugdringen.’

De tweede hoofdauteur, RUG hoogleraar Klaus Hubacek, legt uit hoe de EU de milieudruk en negatieve gevolgen van overconsumptie kan verminderen: ‘Dit kan op een aantal manieren, bijvoorbeeld door veranderingen in de manier waarop mensen reizen, de keuze voor wat zij eten en door de EU nieuwe handelsafspraken te laten maken, die zorgen voor een lagere milieudruk van goederen en diensten.’

Medeauteur Christina Prell, assistent hoogleraar Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG, legt uit waarom actie nu nodig is: ‘De patronen van wereldwijde handel zorgen ervoor dat de druk op het milieu over de hele wereld blijft bestaan. Bovendien houdt het verschillen tussen de winnaars en de verliezers op milieugebied in stand. Omwille van de planeet en de rechtvaardigheid moeten we niet alleen de consumptiepatronen van de EU aanpakken, maar ook de gevolgen die deze patronen hebben voor armere regio’s.’

Tekst: Universiteit van Birmingham
Referentie: Benedikt Bruckner, Yuli Shan, Christina Prell, Yannan Zhou, Honglin Zhong, Kuishuang Feng & Klaus Hubacek: Ecologically unequal exchanges driven by EU consumption. Nature Sustainability 26 January 2023