‘We hebben twee crises verspild’

Op 4 april is het rapport gepubliceerd van de derde werkgroep van de lopende IPCC cyclus. Een van de ‘Lead Authors’ voor dit deel van het zesde IPCC klimaatrapport is Klaus Hubacek, hoogleraar Wetenschap, Techniek en Maatschappij aan het Energy and Sustainability Research Institute Groningen van de Faculteit Science and Engineering van de RUG. Hij onderzoekt de door consumptie veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen. ‘We hadden de coronapandemie kunnen gebruiken om te investeren in duurzame alternatieven, maar dat is onvoldoende gebeurd.’

De laatste dagen voor de publicatie waren nogal druk. ‘We moesten nog onderhandelen over bepaalde teksten. De manier waarop wetenschappelijke bevindingen zijn samengevat kan nogal politiek zijn’, legt Hubacek. ‘Als wetenschappers moeten we er voor zorgen dat die samenvattingen de wetenschap goed weergeven.’ En net als andere auteurs kreeg hij nog een korte mediatraining. ‘In de weken voor publicatie zijn we al benaderd met vragen over onze bijdrage.’

Handel

Het IPCC produceert ongeveer iedere vijf jaar een nieuw Voortgangsrapport. Voor ieder nieuw rapport wordt een groep hoofdauteurs (Lead Authors) aangesteld, vaak op voordracht van een onderzoeksinstituut of overheid. ‘Je draait dan de hele cyclus van vijf jaar mee. Als hoofdauteur zijn we betrokken bij een specifiek hoofdstuk, en binnen dat hoofdstuk nemen we de verantwoordelijkheid voor specifieke secties.’ Het hoofdstuk waar Hubacek aan meeschreef heeft de titel ‘Trends en oorzaken van emissies’. Hij is betrokken bij twee secties die gaan over veranderingen in uitstoot, maar ook specifieke onderwerpen behandelen zoals uitstoot in rijke versus arme landen, verschillen in koolstof-voetafdruk binnen landen, de gevolgen van handel en de mogelijkheid om uitstoot van broeikasgassen te ontkoppelen van economische groei.

Hoofdauteurs zijn aangesteld door de IPCC, maar er zijn ook gewone auteurs met specifieke kennis, die kunnen worden uitgenodigd door de schrijvers van een hoofdstuk. Hubacek vroeg zijn ESRIG collega Yuli Shan, onderzoeker van de economie van klimaatverandering, om aan zijn secties mee te schrijven. ‘Hij heeft zijn eigen specialiteit, maar werkte mee aan alle thema’s waar ik bij betrokken was.’ In totaal werkten 278 auteurs aan dit tweede hoofdstuk van de derde werkgroep.

Hubacek is aangesteld toen hij nog werkte aan de universiteit van Maryland (VS), voordat hij naar Groningen vertrok. ‘Eerder was ik ook al gevraagd voor de vijfde cyclus, het rapport dat opriep de opwarming te beperken tot anderhalve graad. Maar dat kwam destijds niet uit. Ik heb met veel plezier meegewerkt aan deze nieuwe cyclus.’ De eerste twee bijeenkomsten, waarin de doelen zijn vastgesteld en een eerste review plaatsvond, waren nog voor de coronapandemie. ‘We hebben elkaar dus twee keer in het echt kunnen ontmoeten. Het was mooi om oude vrienden te zien en nieuwe vrienden te maken. En het was goed zoveel mensen te ontmoeten die zorg willen dragen voor het klimaat.’

Verdrietig

De auteurs zijn geselecteerd om een breed spectrum aan standpunten en expertises te vertegenwoordigen. Alles dat is geschreven is verschillende malen beoordeeld. ‘En we moesten alle commentaren die we kregen serieus behandelen. Het proces was zeer grondig. Ik ben blij dat ik ook mocht bijdragen aan de wetenschappelijke kant, met verschillende van mijn publicaties.’ Hij is minder blij met de manier waarop klimaatverandering wordt aangepakt. ‘Ik ben verdrietig voor mijn elf jaar oude zoon, die vermoedelijk minder kansen en meer problemen krijgt dan mijn generatie, als er nu geen doelmatige actie wordt ondernomen. Het rapport laat duidelijk zien dat we de ambitieuze doelen kúnnen halen, maar de tijd dringt.’ Vermoedelijk hebben we nog maar een paar jaar om dit te realiseren. ‘De slachtoffers van een gebrek aan actie zullen de toekomstige generaties zijn, en de meest kwetsbare delen van gemeenschappen en landen in het globale zuiden.’

Hubacek merkt op dat er een grote traagheid zit in zowel het klimaatsysteem als de politiek. Schade aan ecosystemen en ijskappen zal niet verdwijnen wanneer we de uitstoot terugbrengen. ‘Sommige veranderingen, zoals het uitsterven van soorten of verlies aan biodiversiteit, zijn onomkeerbaar.’ En, voegt hij toe, we hebben een goede crisis verspilt en staan op het punt een tweede ook te verspillen. ‘We hadden de coronapandemie kunnen gebruiken om te investeren in duurzame alternatieven, maar dat is onvoldoende gebeurd.’

Ontkoppelen

Nu zit de wereld in een volgende crisis, door de effecten van de invasie van Oekraïne op de leveranties van gas en olie uit Rusland. ‘Met simpele gedragsveranderingen zou de EU genoeg olie kunnen besparen om de lagere import uit Rusland te compenseren. Het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen is een voorbeeld. Investeren in duurzame energie is ook een optie. Dat zou als bonus ook grotere energiezekerheid opleveren.’ Hubacek betreurt verder dat de defensiesector afwezig is in het IPCC rapport. ‘Die heeft een enorme uitstoot, maar er zijn geen doelen voor reductie geformuleerd.’

Een andere belangrijke conclusie van het rapport is dat het ontkoppelen van economische groei en de uitstoot van broeikasgassen mogelijk is, maar alleen voor de allerrijkste landen. ‘Ongeveer achttien landen hebben dit bereikt, doorgaans met een zeer hoog nationaal inkomen. Dit is geen model dat voor de hele wereld haalbaar is. In het verleden werkte een economie die sneller groeit dan de emissies nooit echt goed.’

Dilemma's

Het nieuwe rapport levert nieuwe gegevens en trends, en zal nieuwe debatten doen ontbranden over hoe we klimaatverandering kunnen beperken. En voor de eerste keer is er een hoofdstuk over de sociale aspecten daarvan. Dit hoofdstuk zal de ‘vraagkant’ onderzoeken – wat drijft consumptie en uitstoot van broeikasgassen. RUG hoogleraar Omgevingspsychologie Linda Steg was hierin een van de hoofdauteurs. Hubacek: ‘Er liggen allerlei dilemma’s op dit vlak.’ Het rapport laat zo zien dat er een heleboel verschillende maatregelen nodig zijn om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen. ‘Er is niet één wondermiddel dat al onze problemen oplost.’

Zie ook:

Bestrijding armoede brengt klimaatdoelen niet in gevaar

Pandemie en stimuleringsfondsen kunnen klimaatdoelen dichterbij brengen – of niet

Hergebruik eetgerei vermindert afval van bezorgmaaltijden

Modellen tonen ongemakkelijke waarheid van milieuvervuiling

IPCC Sixth Assessment Report