Mislukt experiment eindigt in Nature

Drie trips naar Groenland leverden alleen teleurstelling op. Maar een paar jaar later bleken de gegevens van een mislukte veldproef op de ijskap ineens zeer nuttig. Klimaatonderzoeker Harro Meijer van het Centrum voor Isotopenonderzoek van de RUG leverde daarmee een bijdrage aan een studie die op 4 januari in Nature Climate Change verscheen.

In 2005 maakte Harro Meijer een dun laagje kunstmatige sneeuw op de ijskap van Groenland. De twee jaren erna kwam hij terug, om te zien hoe het laagje zich gedroeg terwijl het langzaam onder een laag sneeuw verdween. De reden voor dit onderzoek is hier beschreven. Toen Meijer in 2006 en 2007 terugkwam, bleek dat zijn experiment in het water was gevallen – letterlijk, want door optredende dooi waren de resultaten niet goed meer te interpreteren.

‘Achteraf was het stom’, vertelt Meijer nu. ‘Ons onderzoek was deels gericht op het in kaart brengen van klimaatverandering. We hadden een proefveld gekozen waar collega’s van de Universiteit Utrecht al jaren werkten, en waar het altijd vroor. Maar juist door die klimaatverandering ging het daar in de zomer nu ook dooien.’

De plek waar hij werkte lag op 1800 meter hoogte, relatief laag. Meijer week uit naar een locatie waar de ijskap drie kilometer dik was en het wel het hele jaar bleef vriezen. Daar wist hij het experiment alsnog uit te voeren. De gegevens die hij bij zijn eerste poging had verzameld, verdwenen in een la, onbruikbaar.

En daar zouden ze tot in lengte van jaren blijven liggen, ware het niet dat de dooi op Groenland steeds verder omhoog klom. In 2012 kwam voor het eerst de temperatuur op de hele ijskap een paar dagen boven de nul graden. En wetenschappers gingen zich afvragen wat het effect zou zijn van al het smeltwater dat hierdoor ontstond.

‘De bovenste 50 tot 80 meter van de ijskap bestaat uit firn, oude sneeuw met een open structuur. Die kan als een spons smeltwater opnemen’, legt Meijer uit. Maar kan die firnlaag ook zeer grote hoeveelheden water aan? Een internationaal team ging boren in de ijskap om te zien waar het water precies bleef.

‘Daarbij hadden ze vergelijkingsmateriaal nodig’, vertelt Meijer. ‘En een van de onderzoekers, Dirk van As, wist dat ik in 2006 en 2007 boorkernen van de bovenste drie meter had verzameld op 1800 meter hoogte.’ Dat was dus in de jaren net voordat de dooi inzette op Groenland.

Water dat in de firn ‘spons’ zakt, bevriest daar ook weer. Wat de onderzoekers vonden was dat bij grote hoeveelheden smeltwater er ‘ijslenzen’ ontstaan, plakken ijs in de firn van soms kilometers lang die de afvoer van water blokkeren. Nieuw smeltwater zakt dan niet meer weg, maar loopt over het ijs in stromen van de ijskap af. Op die manier neemt de hoeveelheid smeltwater die van de ijskap in zee stroomt toe. Dit is de bevinding die in het Nature Climate Change artikel is beschreven.

De grote ijsplakken ontstaan vooral in de lager gelegen delen van de ijskap, zoals de plek waar Meijer zijn mislukte experiment uitvoerde. ‘Onze gegevens vormden een soort historische controle, waaruit bleek dat er in 2006 en 2007 wel wat smeltwater in de firn was opgevroren, maar dat waren wat losse plekjes. Pas in de laatste paar jaar zijn de grote plakken ijs ontstaan.’

Zo vonden onbruikbare gegevens toch hun weg naar een Nature publicatie. ‘Het was toeval dat Van As mij kende, en wist van dat experiment’, zegt Meijer. ‘Maar er zijn inmiddels ook databases met resultaten van veldwerk gemaakt, waarin ook ongepubliceerde gegevens moeten komen. In Nederland is dat het Nederlands Polair Data Centrum.’ Zodat in de toekomst vaker gebruik kan worden gemaakt van ‘onbruikbare’ gegevens.

Terug naar het Science LinX nieuwsoverzicht