‘Is dit echt?!’ RUG-team wint hoofdprijs met bacterie

Het duurde een dikke drie kwartier voordat het verlossende woord kwam: na een eindeloze stroom prijzen van ‘Best Software’ of ‘Best Manufacturing’ klonk maandagavond tegen half negen (Nederlandse tijd) dan eindelijk ‘And the Grand Prize Winner of iGEM 2012 is… Team Groningen!!!’

Met een zelfontworpen bacterie die een signaal afgeeft wanneer vlees begint te bederven haalde het RUG-team ‘Food Warden’ na de Europese titel ook de hoofdprijs binnen van iGEM (The International Genetically Enginee red Machine), een wereldwijde competitie in synthetische biologie. Doel van de wedstrijd is om een bacterie zodanig aan te passen dat deze een nuttige functie kan vervullen. Dat aanpassen gebeurt met standaard genetische elementen, de ‘BioBricks’.

Renske van Raaphorst, lid van het Groningse team, is er een paar uur na de prijsuitreiking in het Amerikaanse Boston nog beduusd van. ‘Is this real life? We zijn helemaal flabbergasted, we hadden echt niet verwacht zo hoog te eindigen’, vertelt ze. ‘Onze oefenpresentatie ging best slecht, maar tijdens de finale ging het best goed. En toen begonnen de prijzen binnen te vliegen. Bizar!’

Food Warden, dat bestaat uit elf RUG studenten, kreeg eerst de prijs voor de beste poster, toen voor de beste presentatie, beste project in ‘Food and Energy’ en de ‘iGEMmers prize’ (een soort publieksprijs). En uiteindelijk dus de hoofdprijs.

Het is voor het vijfde jaar dat een Gronings team mee doet, vertelt hoogleraar moleculaire genetica Oscar Kuipers. Hij nam destijds het initiatief. ‘We hadden hier toen ook net een instituut voor Synthetische Biologie opgericht. De eerste twee jaar kregen studenten nog niets voor hun deelname, nu levert het ze 20 studiepunten op. Dat is minder dan de tijd die ze in het project investeren, dat loopt van april tot begin november.’

Voor de iGEM wedstrijd moeten teams een bacterie aanpassen met standaard genetische ‘onderdelen’, de BioBricks. Wanneer de juiste onderdelen er niet zijn, kunnen ze zelf zo’n BioBrick ontwerpen. De bacterie moet een functie krijgen. Groningse deelnemers hebben bijvoorbeeld al een tellende bacterie gemaakt, en eentje die reageerde op een vervuiling met arseen.

Team Food Warden maakte dit jaar een bacterie die reageerde op bedervend vlees door een kleurstof aan te maken. De bacterie zit in een speciale ‘sticker’ van folie die je bijvoorbeeld bij een restje ongebruikt gehakt in een koelkastdoos kan doen.

‘Het mooie is dat ze alles zelf bedacht hebben’, zegt Kuipers, die het team begeleidde. ‘Daar leren ze ook ontzettend veel van.’ Het team bevat specialisten op verschillende terreinen, van informatica tot materiaalkunde. En natuurlijk flink wat levenswetenschappers voor het werk met de genetische bouwstenen. De folie kwam bijvoorbeeld uit de koker van een student Biomedical Engineering. Leren werken in een multidisciplinair team is ook een van de leerzame ervaringen die een iGEM team oplevert.

‘We willen ook een mastercursus gaan aanbieden die een soort iGEM achtige aanpak heeft en die aansluit bij de belangstelling voor synthetische biologie’, vertelt Kuipers. Het doelgericht aanpassen van levende organismen is een ontwikkeling die enorm in opkomst is. Bacteriën zouden bijvoorbeeld biobrandstof kunnen maken, of allerlei nuttige grondstoffen voor de chemische industrie.

Kuipers verwacht het Groningse team over een dikke week terug in Nederland. ‘Meestal valt zo’n team na de wedstrijd snel uit elkaar, de studenten moeten elk hun eigen programma gaan volgen.’ Maar wie weet krijgen ze nu nog uitnodigingen voor een paar presentaties. ‘En een redacteur van het tijdschrift ACS Synthetic Biology was geïnteresseerd in een artikel over het project. Dat willen we ook gaan schrijven.’

Volgend jaar is er een nieuwe ronde en komt er een nieuw team. Kuipers: ‘We hebben ieder jaar zo’n tien, twaalf aanmeldingen. Dat is precies goed, als er meer komen moeten we selecteren.’ Studenten moeten wel gemotiveerd zijn om een flink deel van de zomer door te werken.

Kuipers wijst erop dat Groningen vijf jaar lang goed gepresteerd heeft. Ieder jaar was er een ‘Gold Medal’, die je krijgt wanneer je aan een set vooraf gestelde criteria voldoet. En een keer eerder wist een Gronings team de top-6 te halen. Na de winst van dit jaar ligt de lat natuurlijk hoog. ‘Maar als gezegd, we doen het al vijf jaar erg goed. En dat geldt voor heel Nederland. Dit jaar mocht Europa 18 teams naar de finale sturen, en daar zaten naast Groningen ook teams uit Delft en Eindhoven bij.’

Voor Food Warden zit het erop. Nog een paar dagen rondkijken in Amerika en dan weer naar huis. ‘We gaan hier wel een feestje voor ze organiseren’, zegt Kuipers nog. Collegevoorzitter Sibrand Poppema heeft het team al gefeliciteerd.

In Boston zijn ze er nog niet helemaal overheen, aldus Renske: ‘We zitten we hier uitgeteld en een beetje van de wereld te zijn...’

Zie ook het persbericht van de RUG.