Gevaarlijk! Kan ontploffen.

Voor onderhoudende experimenten heb je niet per se een groot laboratorium nodig. Een mortier bouw je met een Pringlesbus en wat aanstekervloeistof. In de categorie: ‘Proefjes waarbij echt iets mis kan gaan.’

De Vrede van Aken, die in 1748 een eind maakte aan de zogeheten Oostenrijkse Successieoorlog, werd in Londen gevierd met een groot vuurwerk en een speciaal voor de gelegenheid geschreven muziekstuk: Music for the Royal Fireworks van Georg Friedrich Händel. Koning George II had de componist gevraagd om iets te schrijven met flinke oempf. Uitsluitend blaasinstrumenten en slagwerk, vooral geen strijkers.

De officiële première van het muziekstuk, op 27 april 1749 in Green Park, net om de hoek bij Buckingham Palace, had inderdaad stevige oempf. Alleen niet op de manier die de monarch voor ogen stond. Na een paar onverwachte explosies vloog het vuurwerk oncontroleerbaar in het rond. Daarbij landde een aantal vuurpijlen op het orkestpodium, een voor de gelegenheid ontworpen houten ‘vredestempel’ die onmiddellijk vlam vatte. Terwijl het publiek gillend een heenkomen zocht, brak een vechtpartij uit tussen de ontwerper van het vuurwerk en de architect van het podium. Ondanks de chaos ging Händel stug door met dirigeren. Uiteindelijk kwamen drie toeschouwers om het leven.

Laat dit verhaal een waarschuwing zijn: als er iets misgaat met explosieven, dan gaat het meestal ook echt mis. De proef van deze week, het bouwen van een tennisbalmortier, valt zonder meer in de categorie ‘proefjes waarbij écht iets mis kan gaan’. Lees daarom eerst de disclaimer. De proef valt ook in de categorie ‘proefjes die mogelijk strafbaar zijn’. Je bent gewaarschuwd.

Voor de tennisbalmortier heb je drie bussen Pringles nodig. Het is je begonnen om de lege kokers, de chips kun je opeten. Maak in twee van de drie bussen een rond gat van vier centimeter doorsnee in de bodem. Hoe mooier het gat, hoe beter de mortier werkt; gebruik een tangetje of een blikschaar voor de ruwe vorm, werk het netjes af met schuurpapier. Maak in de derde bus een gaatje van vijf millimeter doorsnee in het karton, zo’n twee centimeter van de bodem.

Plak de bussen aan elkaar vast met ducttape en wikkel daarna de hele buis royaal in minstens twee lagen tape. De dikke laag tape zorgt voor extra stevigheid en voorkomt – hopelijk – dat de brokstukken om je oren vliegen als er iets fout gaat. Plak een paar extra lange stroken over de bodem van de buis. Zorg wel dat je het kleine gaatje onderin vrijlaat.

Je mortier is nu klaar om te schieten. Zoek een grote, vrije ruimte (een leeg weiland), vul de onderkant van de buis met een theelepel aanstekerbenzine – beslist niet meer en beslist geen andere brandstof! – en schud de buis voorzichtigom de brandstof een beetje te verdampen. Zet de mortier met bijvoorbeeld een paar stukken hout in een hoek tussen de 45 en 90 graden, stop aan de voorkant een tennisbal in de loop en hou een vlammetje bij het gat aan de onderkant. Zorg dat alle aanwezigen altijd achter de mortier blijven, liefst op ruime afstand. Draag een veiligheidsbril en probeer afstand te houden bij het aansteken, bijvoorbeeld door de lucifer met een stukje plakband aan een breinaald vast te maken.

Nog een korte waarschuwing: toen de Schotse koning James II in 1449 trouwde met Maria van Gelre kreeg hij een bruidsschat die voornamelijk bestond uit wapentuig: Bourgondische kanonnen, destijds de beste wapens van Europa.

Met dat prachtige nieuwe arsenaal trokken de Schotten richting het door de Engelsen bezette Roxburgh Castle. Tijdens het beleg van dat kasteel ontplofte een van de kanonnen met een luide knal. Toen de kruitdampen waren opgetrokken, zagen de Schotten tussen de brokstukken hun dode koning liggen.

Wat geldt voor Bourgondische kanonnen, geldt ook voor een zelfgebouwde tennisbalmortier. Kan ontploffen. Levensgevaarlijk. Je bent gewaarschuwd.

Auteur: Ernst Arbouw