‘Huidige waardedalingsregeling doet zwaarst getroffen eigenaren tekort’ | Emeritus hoogleraar De Kam presenteert kritisch rapport

George de Kam, emeritus hoogleraar volkshuisvesting en grondmarkt, presenteert op 29 mei in het House of Connections zijn rapport, waarin hij met medeauteur Eric Hol kanttekeningen plaatst bij de waardedalingsregeling van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Volgens de emeritus hoogleraar moet de compensatie voor waardedaling door aardbevingen eerlijker en rechtvaardiger en kunnen hierdoor rechtzaken voorkomen worden.

Interview: Jelle Posthuma

‘Maatschappelijk betrokken en activistisch georiënteerd waar mensen in de knel komen’, zo omschrijft George de Kam zijn periode als honorair hoogleraar volkshuisvesting en grondmarkt aan de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.

Vanaf 2009 raakt De Kam betrokken bij verschillende onderzoeken naar de gevolgen van de aardbevingen op de woningmarkt, vaak in samenwerking met organisaties als Vereniging Eigen Huis en de Groninger Bodem Beweging. Ook staat hij belangengroepen bij in hun strijd tegen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

Die opstelling heeft volgens De Kam wel een prijs. ‘Toen ik door de uitkomsten van mijn onderzoek tegenover de NAM en later het IMG kwam te staan, kreeg ik geen toegang tot gegevens die nodig zijn om de berekeningen van deze partijen te verifiëren. Dat gaat bijvoorbeeld over details van schademeldingen, waar collega-onderzoekers wel gebruik van mogen maken.’

Waardevermindering

Een terugkerend twistpunt is de ‘worsteling’ over de waardedalingsregeling, vertelt de emeritus hoogleraar. Door de aardbevingen in Groningen krijgen huizenbezitters te maken met waardedaling van hun woning. In 2015 trekt de stichting Waardevermindering door Aardbevingen Groningen (WAG), een collectief van huiseigenaren in het aardbevingsgebied, naar de rechter om compensatie voor het waardeverlies van niet verkochte woningen te eisen van de NAM.

De Kam voorziet de stichting van inhoudelijke steun. Niet zonder resultaat: de stichting wordt door de rechter in het gelijk gesteld. Deze uitspraak wordt later nog eens bevestigd door het gerechtshof. ‘Dat heeft mede door deze inhoudelijk inbreng geleid tot ruim 500 miljoen euro aan vergoedingen voor de regio’, zegt de hoogleraar.

Modellenstrijd

Niet de NAM, maar het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) zorgt voor de afhandeling van de schade in het aardbevingsgebied. Het IMG gebruikt voor de waardedalingsregeling een rekenmodel van onderzoeksbureau Atlas Research. Maar dit model kent volgens De Kam flinke tekortkomingen. ‘Terwijl er weldegelijk alternatieven waren. Maar deze modellen waren nog niet zo rijp als die van Atlas. Logisch, want er was geen geld om deze modellen verder uit te werken.’ Een aanbestedingsprocedure had volgens de emeritus hoogleraar veel onheil kunnen voorkomen. ‘Het IMG had kunnen ‘tenderen’ voor het beste rekenmodel, maar dat is niet gebeurd.’

Kortgezegd vindt De Kam dat de door het IMG gebruikte indicator mensen die dichter bij de epicentra van de aardbevingen wonen benadeelt ten opzichte van degenen die verder weg wonen. De vergoeding voor huizenbezitters in de gemeente Groningen valt bijvoorbeeld relatief hoog uit, terwijl Ommelanders niet altijd krijgen waar ze recht op hebben. ‘De huidige regeling doet de zwaarst getroffen eigenaren tekort.’ De hoogleraar doet daarom aanbevelingen voor een indicator die meer recht doet aan de verschillen in het aardbevingsgebied. Zijn voorstellen worden echter in de wind geslagen. ‘Terwijl het veranderen van de indicator in zo’n rekenmodel hooguit een uurtje werk is. Het is een fluitje van een cent.’

Uiteindelijk kiest de WAG om te schikken met de NAM volgens het IMG-model. Wel staat De Kam een huiseigenaar bij die naar de Raad van State (de hoogste bestuursrechter) stapt. Daar pleit de hoogleraar eveneens voor een alternatief rekenmodel. Maar de hoogste bestuursrechter besluit niet af te wijken van de IMG-methode. ‘Ik ben behoorlijk teleurgesteld over de kwaliteit van de rechtspraak. Er heeft onvoldoende inhoudelijke toetsing plaatsgevonden. Daarmee vliegt de Raad van State uit de bocht’, stelt de emeritus hoogleraar.

Drie reparatievoorstellen

Om de behandeling van duizenden huiseigenaren in het aardbevingsgebied alsnog eerlijker en rechtvaardiger te maken, doet De Kam drie ‘reparatievoorstellen’ binnen het bestaande Atlas-model. Allereerst dienen huiseigenaren een schadevergoeding te krijgen op basis van hun adres in plaats van het gemiddelde voor hun postcode, stelt de emeritus hoogleraar. Het huidige stelsel doet eigenaren tekort in dat deel van het postcodegebied dat het dichtst bij het epicentrum van de aardbevingen ligt.

Als tweede verbeterpunt stelt De Kam voor om als uitgangspunt de grondsnelheid in plaats van het aantal bevingen te nemen, waardoor mensen die te maken hebben zware bevingen recht hebben op een hogere vergoeding. Tot slot toont de emeritus hoogleraar aan dat enkele postcodegebieden zoals Annerveenschekanaal en Oldehove ten onrechte buiten de regeling vallen. De (extra) compensatie is volgens De Kam eenvoudig uitvoerbaar en kan via een nabetaling van ongeveer 25 miljoen euro plaatsvinden.

Politiek aan zet

De drie verbetervoorstellen zijn begin 2023 door De Kam onder de aandacht gebracht van de Commissie verschillen gaswinning Groningen (Commissie van Geel). De commissie onderzocht de verschillen die zijn ontstaan bij de afhandeling van schade en de versterking van woningen in het aardbevingsgebied. Ook bij deze commissie krijgt de emeritus hoogleraar echter nul op het rekest.

Wat rest is het politieke oordeel. Het rapport van de commissie Van Geel wordt op 30 mei in een commissievergadering besproken in de Tweede Kamer. De Kam hoopt voorafgaand aan de vergadering de verschillende woordvoerders van de fracties te overtuigen van het belang van de drie verbetervoorstellen. ‘Het is dé manier om als overheid te voorkomen dat de burger naar de rechter moet stappen. Ik hoop dat de politiek dat inziet.’

Op 29 mei houdt de Rudolf Agricola School for Sustainable Development een bijeenkomst waar De Kam samen met medeauteur Eric Hol het rapport ‘De waardedalingsregeling van het Instituut Mijnbouwschade Groningen: kanttekeningen en alternatieven’ presenteert. De bijeenkomst is voor iedereen te bezoeken en vindt plaats in het House of Connections aan de Grote Markt

Meer over de presentatie-bijeenkomst van het rapport

Lees het rapport ‘ De waardedalingsregeling van het Instituut Mijnbouwschade Groningen: kanttekeningen en alternatieven’ online.