Koninklijke onderscheiding 2010: Prof.Dr. J. Zaagsma

De heer prof.dr. J. Zaagsma

Hans Zaagsma (Amsterdam, 1940) is emeritus-hoogleraar Farmacologie en Farmacotherapie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft een excellente en internationaal vermaarde wetenschappelijke status op zijn vakgebied en was een zeer gedreven en betrokken docent.
Zaagsma studeerde, promoveerde en werkte tot 1984 aan de Vrije Universiteit te Amsterdam in de farmacochemie. In 1984 werd hij aan de Rijksuniversiteit Groningen benoemd tot hoogleraar Farmacologie en Farmacotherapie. Zaagsma droeg actief bij aan de oprichting in 1988 van de interfacultaire onderzoekschool Behavioural and Cognitive Neurosciences. In 1993 richtte hij de huidige basiseenheid Moleculaire Farmacologie op, waarvan hij tot 2005 voorzitter was. Zaagsma ging toen met emeritaat, maar kreeg nog tot 2007 een parttime aanstelling voor het geven van onderwijs. Nog steeds is Zaagsma als emeritus-hoogleraar actief betrokken bij de basiseenheid Moleculaire Farmacologie. Voor zijn onderwijsactiviteiten ontving hij in 1997 en in 2005 de Docent van het Jaar Prijs van Farmacie. In 1997 won hij de Facultaire Onderwijsprijs.
Zowel aan de VU als aan de RUG heeft Zaagsma zich voor een belangrijk deel beziggehouden met de farmacologie van β-adrenerge receptoren. Dit zijn moleculaire ontvangers voor adrenaline en noradrenaline, die een grote rol spelen in de regulatie van het cardiovasculaire systeem, de luchtwegen en vetcellen. Deze receptoren spelen een rol in tal van biologische processen en worden gezien als potentiële targets voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen ter bestrijding van verschillende aandoeningen, zoals obesitas, suikerziekte, depressie en vroeggeboorte. De rol van Zaagsma in de ontdekking van de β3-adrenerge receptor wordt wereldwijd erkend.
Zaagsma speelde een richtinggevende rol in het farmacologisch onderzoek aan het cardiovasculair systeem en de luchtwegen. Dit leidde tot een beter inzicht in het ontstaan van hypertensie, astma en COPD en droeg bij aan de behandeling daarvan.
Ten behoeve van het farmacologisch onderzoek werden onder zijn leiding diverse innovatieve modellen ontwikkeld. Over een van die modellen, een model voor acuut en chronisch astma waarbij de longfunctie on-line kan worden gemeten, werd onlangs nog een artikel gepubliceerd in het gezaghebbende Nature Protocols. Dit model wordt momenteel beschouwd als een van de beste modellen voor de bestudering van de pathofysiologie van allergisch astma. Het luchtwegonderzoek van Zaagsma werd in belangrijke mate ondersteund door het Nederlands Astma Fonds en diverse farmaceutische industrieën. Bijzonder hierbij is dat Zaagsma met zijn farmacologische inzichten zowel de farmaceutische industrie, als wetenschappers en artsen heeft weten te enthousiasmeren om meer onderzoek te doen op dit gebied. Dit heeft bijgedragen tot het ontwikkelen van nieuwe medicijnen voor astmapatiënten. Het kwalitatief hoogstaande onderzoek van Zaagsma heeft internationale allure en hij wordt daarbij gezien als een exponent van de functionele receptorfarmacologie. Hij is daarmee van onschatbare waarde (geweest) voor een discipline, waaraan, met betrekking tot de translatie van talloze ontdekkingen in de moleculaire biologie naar potentiële geneesmiddelen, meer behoefte is dan ooit.
De positie van Zaagsma als excellente wetenschapper wordt ondersteund door ongeveer 200 wetenschappelijke publicaties in peer reviewed tijdschriften en boeken, zijn promotorschap bij 29 proefschriften, zijn lidmaatschappen van redacties van diverse internationale wetenschappelijke tijdschriften en zijn voorzitterschappen en lidmaatschappen van diverse wetenschappelijke commissies. Zo was hij gedurende twaalf jaar lid van de wetenschappelijke adviesraad van het Nederlands Astma Fonds en is hij verschillende keren juryvoorzitter geweest, waaronder voor de Jaap Swieringaprijs van de Nederlandse Vereniging voor Artsen voor Longziekten en Tuberculose.
Zaagsma heeft in 1988 actief bijgedragen aan de oprichting van de interfacultaire onderzoekschool voor Behavioural and Cognitive Neurosciences (BCN). In deze onderzoekschool participeren inmiddels onderzoekinstituten uit de faculteiten Medische Wetenschappen, Wiskunde en Natuurwetenschappen, Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Letteren en Filosofie. Zaagsma was tot aan zijn emeritaat actief lid van BCN.
Zaagsma werd in 2008 onderscheiden met de Academiepenning van de Rijksuniversiteit Groningen en ontving in 1996 de Koning Albertpenning van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek België.
Behalve een gedreven onderzoeker was Zaagsma een zeer bevlogen en toegewijd docent, die op een originele, prikkelende en enthousiasmerende wijze talloze studenten voor de vakgebieden farmacologie en farmacotherapie heeft geïnteresseerd. Voor zijn onderwijsactiviteiten ontving hij in 1997 en in 2005 de Docent van het Jaar Prijs van Farmacie. In 1997 won hij de Facultaire Onderwijsprijs. Hij was niet alleen een stimulerend docent, maar ook zeer begaan met de studievoortgang en persoonlijke omstandigheden van zijn studenten en was daarmee een alom gewaardeerd mentor.
Hans Zaagsma wordt benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.