NWO-subsidie voor onderzoek naar kleurenfilms van zwarte gaten

De Nederlandse Wetenschapsorganisatie NWO heeft een subsidie van 3,45 miljoen euro toegekend aan een Nederlands team, om samen met Britse en Namibische astronomen een telescoop te bouwen in Namibië. De telescoop helpt mee om kleurenfilms van zwarte gaten te maken en wordt de allereerste millimetergolf-radiotelescoop in Afrika om dit doel te verwezenlijken. De telescoop zal deel uitmaken van het wereldwijde Event Horizon Telescope-netwerk dat het eerste beeld van een zwart gat maakte. De telescoop zal helpen om grote en kleine zwarte gaten in het hele heelal beter te begrijpen. Kapteyn’s Andrei Barychev en zijn astronomical instrumentation group zijn betrokken bij het ontwerp en de bouw van deze Africa Millimetre Telescope (AMT).

Africa Millimetre Telescope
Door de NWO-subsidie kan de bouw van de Africa Millimetre Telescope (AMT) in Namibië beginnen. De eerste millimetertelescoop in Afrika zal op of nabij de Gamsberg in het Khomas-hoogland worden gebouwd en is ontworpen om aangesloten te worden op het Event Horizon Telescope (EHT)-netwerk. De EHT-samenwerking publiceerde de eerste beelden van twee superzware zwarte gaten in respectievelijk 2019 en 2022. De AMT, die zich op het zuidelijk halfrond bevindt, zal een uitstekend zicht hebben op het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg en een cruciale schakel vormen tussen telescopen in Europa, Zuid- en Latijns-Amerika en op de Zuidpool.

De subsidie is toegekend aan een nationaal consortium van de vier NOVA-sterrenkundeinstituten in Nederland, in samenwerking met het NWO-instituut ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie, en het Joint Institute for VLBI ERIC (JIVE). De Universiteit van Oxford en de Universiteit van Namibië (UNAM) zijn internationale partners in het voorstel.

Pioniersrol
Hoofdonderzoeker Heino Falcke van de Radboud Universiteit: ‘Deze telescoop is de eerste in zijn soort in Afrika en laat ons dieper in het hart van onze eigen Melkweg kijken. De nationale subsidie maakt het mogelijk voor de hele Nederlandse sterrenkundegemeenschap om bij te dragen bij het naar een hoger niveau tillen van de wereldwijde EHT en zo de dynamiek en gewelddadige processen rond zwarte gaten beter te begrijpen.’

Mede-onderzoeker Sera Markoff van de Universiteit van Amsterdam: ‘Voor het eerst zullen wij zowel de horizon van het zwarte gat volgen als de enorme plasmastralen die zij uitstoten, waardoor wij de lanceeromstandigheden beter kunnen begrijpen. We zullen ook in staat zijn onze studies uit te breiden, zowel in "kleur" als in massa van het zwarte gat, via flikkerende zwarte gaten die aan en uit flitsen aan de hemel.’

‘Met groot genoegen hebben wij kennisgenomen van de nationale subsidie die onze Nederlandse collega’s ontvangen om samen, hier in Namibië, de AMT te bouwen. Wij feliciteren hen en kijken uit naar de voortzetting en intensivering van de bi- en multilaterale samenwerking tijdens de bouw en wetenschappelijke exploitatie van de AMT’ zegt Michael Backes van de UNAM.

Radboud Radio Lab
Het Radboud Radio Lab is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de telescoop en de instrumenten, in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en ASTRON. ‘Een telescoop als de AMT bouwen vergt een grote mate van samenwerking’ vertelt Marc Klein Wolt, projectdirecteur en directeur van het Radboud Radiolab. ‘Het is fantastisch dat NWO de infrastructuur van de telescoop wil financieren en kijk er naar uit de AMT te bouwen samen met UNAM en onze andere partners’.

De bouw en exploitatie van de telescoop wordt ook ondersteund door een garantie van 12 miljoen euro van de Radboud Universiteit. In 2022 kende de Europese Onderzoeksraad (ERC) al 14 miljoen euro toe aan het team voor wetenschappelijke onderzoek met de AMT.

Bron: NOVA