PSP jaaroverzicht 1989

Uit: P. Lucardie en G. Voerman. 'Kroniek 1989. Overzicht van de partijpolitieke gebeurte­nissen van het jaar 1989' in: G. Voerman en P. Lucardie (red.), Jaarboek 1989 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1990), 15-59, aldaar 46-50.

Inleiding

Evenals voor PPR en CPN stond ook voor de PSP 1989 in het teken van Groen Links. Was in 1985 de binnen handbereik liggende klein linkse samenwerking door toedoen van de PSP spaak gelopen, nu was zij gangmaker van de electorale krachtenbun­deling.

Referendum

In het najaar van 1988 had het congres van de PSP besloten om een referendum onder de achterban te houden over de strategie voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. De leden kregen twee elkaar uitsluitende mogelijkheden voorgelegd. Eind februari werd de uitslag bekend gemaakt: 70,2% van de reagerende leden wenste dat de PSP zou streven "naar een gemeenschappelijke lijst van partijen en groeperingen ter linkerzijde van de PvdA"; 29,8% koos voor een "zelfstandig" deel­nemende PSP. Aan het referendum had 63,6% van de in totaal 4465 leden van de PSP deelgenomen, waardoor was voldaan aan de door het congres gestelde voorwaarde dat minimaal de helft van de leden zich zou uitspreken. PSP-Tweede Kamerlid Van Es en partijvoorzitter Saar Boerlage toonden zich content met deze uitslag. Ook CPN en PPR reageerden positief.

Groen Links

Na deze uitspraak nodigde het partijbestuur direct CPN, PPR, EVP en SAP uit om 'verkennende' besprekingen te beginnen. De partijraad boog zich op 18 maart over de hoofdlijnen van het program waarmee de PSP de onderhandelingen in wilde gaan. In eerste aanleg zouden uitsluitend gesprekken worden gevoerd met PPR en CPN, waarna later zou moeten worden bezien hoe SAP en EVP bij de onderhande­lingen konden worden betrokken.

Toen de PPR eind april de onderhandelingen afbrak, reageerde de PSP zeer teleurgesteld. In een verklaring stelde het partijbestuur te blijven streven "naar een sterke rood-groene formatie ter linkerzijde van de PvdA", desnoods zonder PPR. De PSP toonde zich bereid de ge­sprekken voort te zetten met de afvaardiging uit de PPR-partijraad.  Op 21 mei stemde het bestuur in met het Groen Linkse akkoord. De SAP nam uiteindelijk geen deel aan Groen Links. Pogingen van PSP-zijde om deze partij nog bij het eindresultaat te betrekken stuitten op bezwaren van CPN en PPR. Het voorstel van de PSP om op één van haar plaatsen een SAP-afgevaardigde te kandideren vond wel genade, maar werd door de SAP afgewezen.

Congres 1 juli

Op 1 juli stemde het partijcongres in met de vorming van Groen Links. Het akkoord kreeg ongeveer 85% van de stemmen. Wel werd een motie aan­genomen waarin PSP-ers binnen Groen Links werd gevraagd een "rebels, radikaal-socialistisch geluid" te vertolken. Op het ontwerp-­program en met name de defensieparagraaf werden vele amendementen ingediend, waarbij werd gewezen op het feit dat het woord socialisme niet in de tekst voorkwam. Het congres koos A. van Es tot eerste PSP-vertegenwoordi­ger op de kandidatenlijst van Groen Links. Over de tweede plaats ontbrandde enige strijd. Door de groep die sceptischer stond tegenover samenwer­king werd T. Pitstra naar voren geschoven, teneinde "de linkervleugel mee te krijgen". Het congres bleek niet gevoelig voor dit argument en koos voor het oud-Kamerlid W. Willems.

Links Forum

Binnen de PSP was niet iedereen gelukkig met de uitkomst van het refe­rendum. Het bestuur van de afdeling Groningen gaf een verklaring uit, waarin men zei de keus tot samenwerking te betreuren. Op 16 april kwamen circa 35 voorstanders van een zelfstandige lijst bijeen. Enkele dagen voor het congres van 1 juli besloten de verontruste PSP-ers tot de vorming van een zogenaamd Links Forum. Deze naam was ontleend aan een vergelijkbare groepering binnen de Westduitse Grünen. Doel van Links Forum was een ontmoetingsplaats te bieden aan "gelijkgezinde linkse mensen uit PPR, PSP, CPN en andere partijen, of ook zonder (huidige) binding aan een partij, die samen vorm willen geven aan een sterke, rebelse en radikale linkse vleugel bij Groen Links" (Bevrij­ding, 1989, nr.9). De initiatiefnemers besloten na het voor hen te­leur­stellend verlopen congres zich bij de besluiten neer te leggen. Wel waren zij van plan zich met Links Forum te mengen in de verwachte discussie over de doelstellingen van Groen Links.

Op 9 september, enkele dagen na de Kamerverkiezingen, vond de eigen­lijke oprichtingsvergadering van Links Forum plaats. Voor een honderdtal aanwezigen werd het blad van de groepering Achter de zeewering ten doop gehouden. Over de plaatsbepaling ontspon zich een uitgebreide dis­cussie, die echter geen helder antwoord bood op de vraag of Links Forum nu als linkervleugel binnen Groen Links diende te opereren of dat het daarbuiten moest staan.

Boerlage

In de zomer raakte partijvoorzitter S. Boerlage in opspraak. Volgens de redactie van Bevrijding (1989, nr.9) zou zij door "chantage" alsnog zijn afgevaardigd in het voorlopig bestuur van Groen Links, nadat het partijbestuur H. Branderhorst en L. Platvoet al had aangewezen. Vanwege het dreigement van Boerlage om op het partijcongres van 1 juli te zullen opstappen als voorzitter van de PSP, besloot Branderhorst zich terug te trekken om een rel te voorkomen. Wel beklaagde hij zich in een brief aan de partijraad over deze gang van zaken. Nadat een onder­zoeks­commissie verslag had uitgebracht, werd de handelwijze van Boerlage door het partijbestuur gelaakt. Het bestuur plaatste daarbij het con­flict tegen de achter­grond van het feit "dat een merendeel van de partijbestuursleden weinig vertrouwen heeft in haar voorzitter" (Bevrijding, 1989, nr.11). De partijraad was op 16 september eveneens van mening dat Boerlage's handelwijze als chantage getypeerd kon worden.

Congres 25 november  

Op het congres van 25 november werd Boerlage als voorzitter opgevolgd door het Eerste Kamerlid J. Vogt. Na zijn verkiezing zei Vogt te hopen dat hij de laatste voorzitter van de PSP zou zijn: "Ik ben er voor om de partij te termineren. Maar voordat ik de euthanasie toepas, wil ik zeker zijn van een wedergeboorte van de PSP in Groen Links" (de Volkskrant, 27 novem­ber 1989). Het congres had eerder al in overgrote meerderheid het partijbestuur gevraagd zich in te zetten "om op zo kort mogelijke termijn te komen tot de omvorming van het Groen Linkse samenwerkings­verband tot één partij" (Bevrijding, 1989, nr.13). Opheffing van de PSP was evenwel nog niet aan de orde; daarover kon pas een besluit worden genomen wanneer de pacifistisch-socialistische inbreng binnen het Groen Linkse gedachtengoed gewaarborgd zou zijn.

Het congres wees eveneens de 11 PSP-vertegenwoordigers aan voor de Groen Linkse Raad die de partij kreeg toebedeeld op basis van de ruim 4.000 leden die zij in november telde. Onder het elftal waren ook enkele representanten van de stroming die kritisch stond ten aanzien van Groen Links. Verder werd zonder enige discussie het ontwerp­reglement van de Groen Linkse Raad goedgekeurd.

Veertigjarig bestaan van de NAVO  

Met de organisatie van een manifestatie op 8 april in Amsterdam stond de PSP stil bij het veertigjarig bestaan van de NAVO. De opkomst viel met 80 personen nogal tegen. Ter gelegenheid van het NAVO-jubileum werd eveneens een brochure uitgegeven, Voor een toekomst zonder NAVO, met een overzicht van de standpunten die de PSP in haar bestaan tegenover deze organisatie had ingenomen.

Henk Gortzak

Op 31 maart overleed Henk Gortzak, van 1966 tot 1975 lid van de PSP. In deze periode was hij onder meer Tweede Kamerlid en hoofdredacteur van Bevrijding  geweest. Voordat Gortzak lid werd van de PSP maakte hij deel uit van de CPN. Ook namens deze partij had hij zitting in de Tweede Kamer. In het conflict dat aan het einde van de jaren vijftig binnen de CPN ontstond naar aanleiding van de destalinisatie van Chroestsjov, werd hij door het CPN-bestuur geroyeerd. Nadat de mede door hem opgerichte Socialistische Werkerspartij op een mislukking was uitgelopen, trad hij toe tot de PSP. In het kielzog van de 'Oosterhesselengroep', die op samenwerking met de PvdA aanstuurde, verliet hij de PSP in 1975. In 1985 verschenen zijn memoires onder de titel Hoop zonder illusies.