Partijgeschiedenis

De Piratenpartij Nederland is officieel op 10 maart 2010 (officieus al in 2006) naar Zweeds voorbeeld opgericht en is aangesloten bij de Pirate Parties International. Ze richt zich vooral op bescherming van privacy en individuele vrijheid. De partij haalde bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 0,11%, in 2012 0,32%, in 2017 0,34% en in 2021 0,22% van de stemmen. De Internationale van de piratenpartijen (Pirate Parties International) telt circa 60 lidpartijen, waarvan sommige in het parlement van hun land of deelstaat zetels hebben verworven, onder meer in de Tsjechische Republiek, Luxemburg en IJsland. In 2019 wonnen de Piraten vier zetels in het Europees Parlement, waarvan drie in Tsjechië en één in Duitsland.

De Piratenpartij Nederland streeft volgens haar verkiezingsprogramma ‘Visie met lef’ voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 naar ‘een vrije democratie waarin alle kennis, kunst en cultuur die de mensheid heeft voortgebracht direct voor iedereen beschikbaar is’. Ook volgens het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 beschouwt de partij burgerrechten als ‘grondvesten van onze beweging’, met name de rechten van de burger op privacy en vrijheid van meningsuiting, vrije toegang tot internet en tot overheidsinformatie. De burger moet bovendien meer inspraak krijgen, via e-democratie en een bindend wetgevend en correctief referendum, burgerberaden en directe verkiezing of open sollicitatie voor openbare functies. Geleidelijk heeft de partij haar programma verbreed tot andere terreinen, in progressief-liberale geest. Zo wil zij drugs, abortus en sekswerk decriminaliseren en een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen (via negatieve inkomstenbelasting) invoeren, onder meer om zelfstandige ondernemers meer vrijheid te bieden en om de concurrentie op de arbeidsmarkt te bevorderen. De strijd voor vrije mededinging en tegen monopolies en voor individuele vrijheid vormt duidelijk de rode draad door het programma en verbindt de Piraten naar eigen zeggen met de gelijknamige zeerovers uit de zeventiende eeuw. Daarnaast wil de partij coöperaties bevorderen, onder meer in de gezondheidszorg. De Piraten pleiten voorts voor een groen belastingstelsel: meer belasting op grondstoffen en vermogen, minder op arbeid en inkomen. Ze zijn ook voor onderzoek van kernenergie, en voor een nieuwe, democratischer grondwet voor de Europese Unie.

De partij heeft al verschillende lijstaanvoerders gekend: in 2010 Samir Alloui, in 2012 Dirk Poot, en in 2017 Ancilla van de Leest, actrice en fotomodel. Zij zorgde voor veel publiciteit, soms onvrijwillig – ze kwam in conflict met het bestuur, waarvan drie leden de partij verlieten en twee zich vervolgens aansloten bij het Forum voor Democratie. In 2021 voerde Matthijs Pontier de lijst aan. Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 diende de partij een gezamenlijke lijst in met De Groenen, die werd aangevoerd door Mark Treuren, op dat moment voorzitter van de Piratenpartij.

In 2012 telde de Piratenpartij bijna 1200 leden. Na een lichte daling steeg het naar 1545 op 6 mei 2021, om vervolgens weer te dalen tot 820 in oktober 2023.

In 2017 waren er achttien regionale afdelingen. Het hoogste orgaan is volgens de statuten (art. 12.1) de ledenraad, gekozen door de algemene ledenvergadering. Kamerkandidaten en bestuur worden door de ledenraad aangewezen. In november 2016 werd Vincent van der Velde tot voorzitter gekozen. In januari 2019 werd hij opgevolgd door Sjoerd de Boer. In 2021 werd Mark Treuren voorzitter. Toen Treuren in augustus 2023 tot lijsttrekker werd gekozen nam Pejman Darvish-Zadeh het voorzitterschap over.

Begin 2021 werd een jongerenorganisatie opgericht, de Jonge Piraten (YPNL, Young Pirates of the Netherlands).

De Piratenpartij neemt regelmatig deel aan gemeenteraadsverkiezingen; in 2018 onder meer in Amsterdam en Utrecht, waarbij ze echter geen zetels won. In 2019 diende ze voor de Europese verkiezingen een gezamenlijke kandidatenlijst met Vanderegio in, die ruim 10.000 stemmen (0,19%) maar dus ook geen zetel behaalde.