Partijgeschiedenis

Toen de partij Leefbaar Nederland in november 2001 Pim Fortuyn tot lijstaanvoerder koos, besloot Manuel Kneepkens, voorzitter van het district Rotterdam van Leefbaar Nederland, met zeven andere leden terstond de partij te verlaten, omdat hij niets met deze ‘fascistoïde Don Quichotte’ van doen wilde hebben. Kneepkens was criminoloog, dichter en voorzitter van de Stadspartij Rotterdam, maar tot 1989 lid van de PvdA en in 1992 voorzitter van De Groenen. Op 21 januari 2002 richtte hij met een aantal geestverwanten Duurzaam Nederland op. Onder zijn medestanders waren andere ex-leden van Leefbaar Nederland maar ook mensen van buiten die partij, met name een belangrijk aantal immigranten.

Kneepkens deelde het voorzitterschap van de nieuwe formatie met Seyfi Özgüzel, een in Turkije geboren voormalig inspecteur van het onderwijs die lid van de PvdA was geweest en niet tot Leefbaar Nederland had behoord. Özgüzel werd ook lijsttrekker van Duurzaam Nederland, die aan de Tweede Kamerverkiezingen op 15 mei 2002 wilde deelnemen. Op de tweede plaats kwam Huib Poortman, voordien raadslid voor de VVD in Barendrecht en bovendien actief bij De Groenen. Nummer drie op de lijst in 2003 was Luc Sala, die in 1999 met een eigen lijst aan de verkiezingen voor het Europees Parlement had deelgenomen. Gezien deze heterogene afkomst (er waren ook nog kandidaten afkomstig van D66 en GroenLinks) kan Duurzaam Nederland niet zonder meer een afsplitsing van Leefbaar Nederland genoemd worden.

Duurzaam Nederland wilde geen protestpartij of belangenpartij zijn. Ze verkondigde evenmin een duidelijke ideologie, maar combineerde verschillende ideologische elementen in haar verkiezingsprogramma: duurzaamheid, vooral met betrekking tot afval, energie en verkeer; meer zeggenschap voor de burger (referenda en verkiezing van burgemeester en minister-president); kleinschaligheid (in het onderwijs en in land- en tuinbouw met name); een basisinkomen voor alle burgers; multiculturalisme (lessen in eigen taal op school, mogelijk Arabisch en Turks als nieuwe vreemde talen op school te kiezen). In sociale kwesties nam Duurzaam Nederland meestal een links, egalitair standpunt in: voor meer inkomensnivellering via de belastingen, voor een basisverzekering van ziektekosten met een inkomensafhankelijke premie. Voor problemen als terrorisme, armoede en arbeidsongeschiktheid zocht men over het algemeen naar ‘sociale’ in plaats van repressieve oplossingen.

Op grond van een analyse van haar verkiezingsprogramma zou men geneigd zijn Duurzaam Nederland als gematigd-links, gematigd populistisch of radicaal-democratisch, en gematigd ecologistisch te bestempelen. Zelf beschouwde de partij zich echter als links noch rechts, maar vertegenwoordiger van een derde weg, of zelfs van een derde dimensie in de Nederlandse politiek. Hoewel dit nogal vaag bleef, zou hierbij gedacht kunnen worden aan de dimensie postmaterialisme versus materialisme, die de Amerikaanse politicoloog Ronald Inglehart al in de jaren zeventig introduceerde. Terwijl materialisten zich vooral bekommeren om veiligheid, orde en welvaart, streven postmaterialisten naar zelfontplooiing, democratisering en een beter milieu. Multiculturalisme sluit hier naadloos bij aan. Duurzaam Nederland lijkt programmatisch inderdaad een postmaterialistische partij, evenals D66 en GroenLinks.

Duurzaam Nederland trachtte het multiculturalisme ook intern te realiseren, door op de kandidatenlijst voor de Kamerverkiezingen minstens even veel allochtone als autochtone Nederlanders te plaatsen. De partij schreef in 2002 ongeveer 300 leden in en besteedde circa 60.000 euro aan de campagne. Ze trok weinig aandacht van de media, met uitzondering van HN-magazine, dat in drie artikelen in januari en februari zowel voor- als tegenstanders van de nieuwe formatie aan het woord liet komen.

De campagne leverde Duurzaam Nederland bij de Tweede Kamerverkiezingen van 15 mei 2002 9058 stemmen op (0,1%). Op 22 januari 2003 nam ze opnieuw deel aan de Kamerverkiezingen, met een vrijwel ongewijzigd programma; nu kreeg ze 7271 stemmen (0,08%). Niettemin bleek de partij van plan door te gaan en bereidde voor september 2003 een algemeen ledencongres voor.

In 2006 nam Duurzaam Nederland zelf niet deel aan de Kamerverkiezingen; Poortman voerde een zogeheten ‘Blanco Lijst’ aan waaraan verschillende partijtjes en groeperingen deelnamen.