D66 jaaroverzicht 1983

Uit: P. Lucardie en I. Noomen, ‘Het partijgebeuren. Kroniek van de partijpolitieke gebeurtenissen van het jaar 1983’ in: R. A. Koole (red.), Jaarboek 1983 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1984), XIII-XLII, aldaar XXV-XXVII.

Democraten '66 (D'66)

Voor Democraten '66 was 1983 een jaar van heroriëntatie na de zware electorale verliezen van 1982. In februari publiceerde het hoofdbestuur het Democratisch Manifest: een nieuw hoofdstuk. De plaats van D'66 in 1983. De partij zou zich opnieuw moeten inzetten voor realistische maatschappelijke en staatsrechtelijke hervormingen, met name decentralisatie, deregulering en ontspecialisering van de maatschappij. Zij moest zich openstellen voor nieuwe denkbeelden zoals het basisinkomen. Evenmin moest ze vluchten in ideologische geborgenheid en zich een nieuw etiket opplakken. Het hoofdbestuur gaf dan ook de pretentie op dat D'66 een vierde stroming in Nederland zou vormen. Een deel van de actieve partijleden verlangde echter wel naar een etiket, waarbij ‘links-liberaal’ en ‘radicaal-liberaal’ de meeste voorkeur bleken te genieten. Hierover vond een levendige discussie plaats in de kolommen van het ledenblad Democraat en op de algemene ledenvergadering van 6 en 7 mei te Zutphen. Voorstanders van een etiket meenden dat dit de partij duidelijker herkenbaar zou maken. De algemene ledenvergadering besloot voorlopig geen etiket te kiezen, maar eerst de politieke grondslag van D'66 ter discussie te stellen. Het Democratisch Manifest zou daartoe ook nader uitgewerkt moeten worden. Een aantal ‘radicaal-liberale’ Democraten, lid van de groep Rappèl, voelde zich door de gang van zaken zo teleurgesteld dat zij hun lidmaatschap opzegden. De Rappèl-groep hief zichzelf op. Ook uitte de partij kritiek op het economisch beleid van het kabinet, dat de hogere inkomens teveel zou ontzien en teveel bezuinigde. D'66 voelde evenmin voor een banenplan zoals de PvdA wenste, maar meer voor een combinatie van inkomensmatiging en belastingverlaging.
De algemene ledenvergadering besloot tenslotte 'dat D'66 zich duidelijk en zonder beperkingen uitspreekt tegen de plaatsing van nieuwe middellange afstandsraketten met nucleaire kernlading op de vliegbasis de Peel en/of enige andere locatie in Nederland en Europa’. (Motie 1421, in: Democraat, 16 (1983), nr. 3 (mei), blz. 11,) Achteraf bleek echter dit besluit niet voor iedereen zo duidelijk meer te zijn. Het hoofdbestuur weigerde plaatsing volledig uit te sluiten zolang Russen en Amerikanen nog zouden onderhandelen in Genève, omdat Nederland zich dan buiten spel zou zetten. De Tweede Kamerfractie sloot zich na enige aarzeling bij dit standpunt aan. Een aantal leden, verontrust over deze ontwikkeling, kwam op 12 november in Amersfoort bijeen. Dit ‘Intern Vredesberaad’ eiste een ‘onverkort nee’ tegen nieuwe kernwapens.

De Algemene Ledenvergadering van 25 en 26 november te Den Haag koos de kant van het Hoofdbestuur en verwierp een voorstel voor een ‘onverkort nee’ (met 316 tegen 254 stemmen). In plaats daarvan besloot de vergadering dat D'66 ‘vooralsnog het standpunt inneemt dat plaatsing van middellange afstandswapens in Nederland ongewenst is’. Het meningsverschil werd bijgelegd onder het motto: ‘We zijn allemaal duiven die alleen verschillen over de vliegroute’.*
De vergadering wees daarnaast samenwerking met Groenen en de kleine linkse partijen bij de Europese Verkiezingen af en besloot daaraan zelfstandig deel te nemen. Doeke Eisma, in 1979 al in het Europees Parlement gekozen, zou de lijst aanvoeren. Voorts stelde de partij opnieuw voor de minister-president door het volk te laten kiezen. Tenslotte leverde de vergadering kritiek op het kabinet Lubbers, dat door star vast te houden aan het regeerakkoord de parlementaire controle en het overleg met belangengroepen als ambtenaren vrijwel onmogelijk maakte. (Op dat moment waren de ambtenarenstakingen in volle gang.)
D'66 bleek al met al weinig veranderd, maar alleen wat gekrompen (in kiezers èn ledental). De verkiezing van oprichter Hans van Mierlo in de Eerste Kamer leek de continuïteit nog eens te onderstrepen.

*Democraat, 16 (1983), nr. 7 (dec.), blz. 14; cursivering door de auteurs van dit artikel.