Onderzoek naar zingeving onder IC-verpleegkundigen

Op de gehele arbeidsmarkt zien we de laatste jaren veel ziekteverzuim en verloop. Werkdruk wordt vaak genoemd als oorzaak, in de zorg komt onderwaardering daarbij. Tegelijkertijd blijven mensen toch ook werken in de zorg. Wat motiveert hen in hun werk? Waar ontlenen zij zingeving aan? Binnen de faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij wordt daar onderzoek naar gedaan onder Intensive Care verpleegkundigen. We spreken hierover met twee van de onderzoekers: Angelique Schoemaker en Anja Visser.

Het onderzoek komt voort uit de vraag of er voldoende aandacht wordt besteed aan de emotionele en persoonlijke impact van het werk van deze verpleegkundigen. Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is het ook van belang om te weten wat IC-Verpleegkundigen als zingevend ervaren in hun werk en wat eventueel afbreuk doet aan het ervaren van zingeving, aldus Angelique.

Angelique legt uit dat het onderzoek geen speciefieke 'veranderagenda' heeft, maar zich vooral richt op het verkrijgen van inzicht in de persoonlijke ervaringen van de verpleegkundigen: "op wat voor manier ervaren zij zingeving inhun werk?"

Anja voegt hieraan toe dat IC- Verpleegkundigen een bijzonder impactvolle baan hebben, waarin ze zowel technisch als emotioneel worden uitgedaagd. Het is dan ook interessant om te onderzoeken waar deze zorgprofessionals voldoening uit halen in hun werk en door welke aspecten zij het werk volhouden en als zinvol ervaren. Daarnaast is er weinig bekend over zingevingsaspecten binnen de zorgsector, met name onder IC- verpleegkundigen.

"Je doet het met elkaar. Je communiceert sterk en krachtig en koppelt na afloop terug. Het ene moment zit je gewoon wat op je telefoon en het andere moment moet je alle zeilen bijzetten om iemands leven te redden. Dat vind ik het mooie van het werk."

Voorlopige resultaten

De onderzoekers zijn nog bezig met het verwerken van data, maar ze willen de voorlopige resultaten alvast delen.

Angelique benoemt dat er op dit moment drie aspecten opvallen die te maken hebben met het ervaren van zingeving van IC-verpleegkundigen op de werkvloer:

Allereerst ervaren de verpleegkundigen dat ze naast het bed verschil kunnen maken tijdens cruciale momenten in het leven van de patiënt, en dat ze hun naasten kunnen helpen bij het begrijpen en verwerken van de situatie. Verder geeft het de verpleegkundigen plezier en voldoening dat zij gebruik kunnen maken van professionele specialistische kennis, vaardigheden en middelen (devices) in complexe situaties, en dat ze deze kennis kunnen delen met verpleegkundigen in opleiding en met collega's. Tot slot vinden de verpleegkundigen het belangrijk dat zij op een gelijkwaardige manier kunnen samenwerken met andere diciplines. Ze moeten zorgen dat ze er staan als een team dat op elkaar ingespeeld is, waar professionele kennis wordt uitgewisseld en waarin ze serieus genomen worden, ten behoeve van goede zorg voor patiënten en van het begeleiden van de naasten van die patienten.

Waardering is ook belangrijk

Anja: "Het punt van waardering komt in de interviews ook vaak terug. Hoe dit gerelateerd is aan zingeving is nog onduidelijk, maar er lijkt wel een link te zijn. Bijvoorbeeld dat de (financiële) waardering niet in verhouding staat tot de impact die het werk heeft. Het vak gaat vaak om leven en dood, dat de IC-verpleegkundigen hiermee moeten omgaan, brengt een zwaarte met zich mee. En hoe dit vervolgens maatschappelijk wordt gewaardeerd, daar treedt een spanning op."

Inzicht in motivatie en spanning van verpleegkundigen: wat te koesteren en waar moeten we alert op zijn?

Hoewel het onderzoek niet zal laten zien waarom mensen ervoor kiezen elders te gaan werken, biedt het wel aanknopingspunten voor organisaties om te begrijpen wat zij moeten koesteren en waarop ze alert moeten zijn. Door zichtbaar te maken wat mensen inspireert en motiveert in hun werk, kunnen werkgevers aanwijzingen krijgen voor het personeelsbeleid en in gesprek gaan over waar mensen tevreden of ontevreden over zijn in hun werk. Zij kunnen nagaan hoeveel ruimte er is voor het ervaren van zingeving en de aspecten die daarbij komen kijken. Het gesprek aangaan over zingeving, kan volgens de onderzoekers bijdragen aan verbinding, erkenning en herkenning tussen collega's en leidinggevenden.

Angelique voegt eraan toe dat persoonlijk contact en nabijheid ook belangrijke elementen zijn om waardering te tonen en de zorg te verbeteren. Een goede werksfeer, vertrouwen in elkaar en weten wat je aan elkaar hebt, is hierbij cruciaal. Dit zijn inzichten die ook relevant zijn voor geestelijke verzorging, van waaruit Angelique haar scriptie-onderzoek doet.

Al met al kan dit onderzoek naar zingeving bijdragen aan een beter begrip van wat mensen inspireert en motiveert in hun werk. Dit is een belangrijk aspect voor het ervaren van zingeving en geeft inzicht in hoe werkgevers hierop kunnen inspelen.

Vervolgonderzoek?

Begint de vervolgvraag voor onderzoek al te kriebelen, ondanks dat dit onderzoek nog loopt? Ja, zeggen de onderzoekers.

Angelique: "Wij hebben nu vanuit het perspectief van de IC-verpleegkundigen zelf naar zingeving in het werk gekeken. In vervolgonderzoek kan men zich bijvoorbeeld richten op organisatieniveau. Hierbij kunnen we de vraag stellen op wat voor manier een organisatie aandacht kan besteden aan zingeving in het werk, zodat er mogelijk minder kans is op uitstroom of uitval van medewerkers."

Het onderzoek 'Zin in zorg', is een samenwerkingsproject tussen de RUG en het UMCG. Het onderzoeksteam bestaat uit Catherina Gerigk (onderzoeker RUG), Ingeborg van der Meulen (docent en postdoc-onderzoeker UMCG), Mechteld-Hanna Derksen (geestelijk verzorger UMCG) en Anja Visser (universitair docent RUG).

Meer weten over werk en zingeving?

Meld je dan aan voor de masterweek of kijk op www.rug.nl/wz.