W.H.M. van den Hout (1915-1985)

Wilhelmus Henricus Maria van den Hout staat bekend als een randfiguur in de Nederlandse literatuur. Onder het pseudoniem Willy van der Heide schreef hij in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw de legendarische Bob Evers-serie. Met een oplage van meer dan vijf miljoen exemplaren heeft Bob Evers meerdere generaties jongens aan het lezen gekregen. Minder fraai was het gedrag van Van den Hout tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder het pseudoniem Willem W. Waterman maakte hij propaganda voor zowel de Duitse bezetter als voor sympathiserende organisaties en gelijkgeschakelde media. Zo schreef hij meerdere delen van het pro-Duitse en antisemitische pulpmagazine De Drie-Stuivers-Roman en in het dagblad De Residentiebode publiceerde hij een reeks antisemitische en anti-Britse artikelen. Hoogte- en tegelijk dieptepunt van zijn propaganda-activiteiten waren zijn bijdragen aan De Gil, een door de bezetter betaald zogenaamd ‘verzetsblad’ dat onzekerheid moest zaaien over de geallieerde opmars. Zowel in het blad als in het gelijknamige radioprogramma dat Van den Hout tegen het eind van de oorlog maakte werd ontegenzeggelijk Duitse pseudo-propaganda verspreid. Van den Hout zelf heeft echter altijd volgehouden dat hij juist in opdracht van zowel het verzet als voor binnen- en buitenlandse inlichtingendienst het propagandagehalte van De Gil heeft ondermijnd.

Na de oorlog kwam Van den Hout al snel in beeld van instanties die collaborateurs vervolgden en zuiveringen doorvoerden. De Commissie voor de Perszuivering veroordeelde hem tot een publicatieverbod van twintig jaar, een vonnis dat in hoger beroep werd teruggebracht tot tien jaar. De Bijzondere Rechtspleging, de instantie verantwoordelijk voor het vervolgen van politieke delinquenten, heeft Van den Hout drie jaar in voorarrest gehouden, maar heeft hem uiteindelijk in 1948 zonder veroordeling op vrije voeten gesteld. De eerste vier delen van de Bob Evers serie waren toen al geschreven.

Tot halverwege de jaren zestig kon Van den Hout zijn veelvuldig met alcohol besprenkelde levenswandel als bohémien financieren met de royalties van de Bob Evers-boeken. In de hoofdstedelijke horeca trok hij in die jaren de aandacht door luidruchtig prat te gaan op zijn fascistoïde overtuigingen. Na een conflict met zijn uitgever over de verkoop van de rechten van de Bob Evers-boeken, in 1965, gleed Van den Hout verder af naar de zelfkant van de samenleving. Eind jaren zeventig beleefde zijn carrière een korte opleving toen hij bij een andere uitgeverij twee nieuwe delen schreef van de Bob Evers-serie en een boek met ‘waargebeurde’ verhalen uit de jaren vijftig publiceerde. Hoewel hij weer regelmatig in de pers verscheen om hemzelf en Bob Evers onder de aandacht te brengen, bleek Van den Hout contractueel gebonden aan zijn oude uitgever, waardoor zijn hernieuwde betrokkenheid bij de serie beperkt bleef tot twee titels. Van den Hout raakte weer in de vergetelheid, behalve bij trouwe Bob Evers-fans die hem nog geregeld benaderden met vragen naar nieuwe avonturen van hun helden. In 1985 overleed Van den Hout op negenenzestig jarige leeftijd. Naast drie echtgenotes, vier kinderen en een legendarische series jongensboeken heeft hij vooral een reputatie achtergelaten van een zichzelf cultiverende opportunist.

Het biografisch onderzoek naar Van den Hout voor deze dissertatie wordt gepositioneerd in de context van het interbellum, de economische depressie, het opbloeiend fascisme en de manier waarop Nederland in de periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog politiek en militair worstelde met de vraag of het bij een volgend conflict opnieuw neutraal kon blijven; de Tweede Wereldoorlog zelf en de reacties daarop in de kunsten en de media; de vermeende burgerlijke jaren vijftig als opmaat naar de roeriger jaren zestig en de opkomst van de jeugdcultuur. Aan de hand van gevarieerd bronmateriaal wordt de vraag onderzocht, was Van den Hout louter een avonturier en provocateur of droeg hij daadwerkelijk nationaalsocialistisch gedachtengoed uit?

Het promotieonderzoek wordt begeleid door prof.dr. Hans Renders en dr. Koen Vossen.

Kees Vroege is historicus en freelance auteur. Eerder werkte hij als copywriter en scenarioschrijver. In zijn masterscriptie aan de Rijksuniversiteit Groningen heeft hij onderzocht hoe W.H.M. van den Hout na de oorlog is behandeld door Commissie voor de Perszuivering en de Bijzondere Rechtspleging; en de redenen waarom hij zonder veroordeling op vrije voeten is gesteld.

e-mail: kees.vroege mac.com