25 februari 2019: Lezing Herman Sips

Deel 1: Onbekende singer-songwriters van het Arctische zee-ijs

DeGroenlandse Walvis kan beter IJswalvis worden genoemd, want niet Groenland maar deaanpassingen aan het zeeijs zijn kenmerkend voor deze walvissoort.De IJswalvis verblijft als enigebaleinwalvis zomer én winter in het Noordpoolgebied. Het zijn kolossale dieren van 100.000 kilo dieals bulldozers door het water stuwen om, met de allergrootste bekopening die er op de wereldbestaat, zichte voeden met speldenknopgrote roeipootkreeftjes. Met leeftijden van meer dantweehonderdjaar is de IJswalvis de oudst wordende zoogdiersoort. Ondanks hun bijzonderekenmerken en ondanks de intensieve jacht door met name Nederlandse walvisvaarders is er nogzeer weinig over hun leefwijzebekend. Nog maar kortgeleden is ontdekt dat IJswalvissen in de FramStraat tussen Spitsbergen en Groenland aan het einde van de zomer juist naar het noorden trekken,diep het zeeijs in. Geluidsopnames met een aan de bodem verankerde hydrofoon hebbenaangetoond dat de dieren in het midden van de donkere poolwinter weken achtereen de meestcomplexe en gevarieerde walvissongs laten horen. Het kan haast niet anders dan dat dezewalvissongs deel uitmaken van een langdurig en uitgebreid voortplantingsritueel. De onbekendeIJswalvis verdient een iconische status als vlaggenschipvan het Noordpool-milieu.

Deel 2: Poolwinter-expedities naar een nog witte plek op kaart

De Icewhale Foundation heeft het initiatief genomen om een serie wetenschappelijke expedities teorganiseren naar de dynamische randzone van het Arctische zeeijs in deFram Straat gedurendeopeenvolgende poolwinters. Niet eerder is dit gebied in de poolwinter onderzocht, voorstelbaargezien de extreme omstandigheden die er heersen: lage temperaturen, stormen, kruiend ijs enmaandenlange duisternis. Onderzoeksvragen diemet een zekere urgentie moeten worden opgepaktgezien de voortschrijdende opwarming van het noordpoolgebied en de toename van menselijkeactiviteiten moeten worden opgepakt. Meer kennis is nodig van de IJswalvissen, hoeveel dieren ereigenlijk zijn, waar ze in de winter verblijven, waar ze zich voortplanten, hoe afhankelijk ze zijn vanhet zee-ijs en hoe kwetsbaar voor verstoring door scheepvaart, exploratie en verontreiniging.Sowieso is er nog maar zeer weinig bekend over het functioneren van het drijfijs-ecosysteem in hetwinterhalfjaar.Samen met pool-en walviswetenschappers ontwikkelen we het Science Plan ADMIRE, een acroniemvoorArcticDriftMultidisciplinaryIcewhaleResearchExpeditions. Ondersteund door een subsidievan NWO hebben we met het NIOZ,TU Delft en Conoship met succes deHaalbaarheidsstudie enBasic Design MARVELafgerond. MARVEL is een Modular Arctic Research Vessel. Geen dikkelawaaiige ijsbreker maar een innovatief compact en oersterk ijsvaartuig waarmee een zeskoppigebemanning telkens vijf maanden achtereen autonoom de leefomgeving van het drijfijs in depoolwinter kan onderzoeken.

Website Icewhale Foundation: https://icewhale.nl/