Madoff, the movie

Auteur: O. Couwenberg

Naar schatting $ 65 miljard heeft Bernard Madoff verspeeld met zijn als beleggingsfonds verkleed pyramidespel. Daarmee staat Madoff ongetwijfeld op de eerste plaats op de lijst met grootste oplichters aller tijden. Een niet geringe prestatie gekoppeld aan een buitengewoon twijfelachtige eer. Bekende andere oplichters zijn onder andere Nick Leeson, die door zijn handelsactiviteiten een verlies realiseerde van $ 1,4 miljard in 1995 en daarmee Barings Bank failliet speculeerde en Jerome Kerviel die in 2008 Société Générale met een verlies van € 5 miljard opzadelde. Daar waar zij in relatief korte tijd toch tegen de lamp liepen, kon Madoff zijn pyramidespel en zijn royale levensstijl vele jaren handhaven. Noemenswaard is ook de recent aan het licht gekomen fraude van Alex Stanford; hij heeft voor $ 8 miljard verduisterd. Echter deze getallen vallen in het niet bij wat Madoff heeft aangericht.

Madoff heeft over een lange periode beleggers om de tuin weten te leiden om gelden bij hem in te leggen door hen stabiele rendementen voor te schotelen. Deze rendementen werden vervolgens betaald uit de inleg van nieuwe beleggers. Dit gaat goed zolang Madoff er in slaagt om elk jaar weer genoeg nieuwe beleggers te vinden. Het spel was ten einde toen beleggers gelden begonnen terug te halen, mede ook vanwege de koersverliezen die werden geleden op de beurs, op hun beurt veroorzaakt door het instorten van de huizenmarkt in Amerika. Grote vraag is hoe Madoff het voor elkaar heeft gekregen om deze oplichting zo lang vol te houden. Op deze vraag zal het onderzoek in Amerika later dit jaar antwoord moeten geven. Maar hier bij deze alvast een luchtig voorschotje.

Eigenlijk is het verbijsterend om te beseffen dat wij geld afstaan aan een vreemde zodat die ervoor kan zorgen dat het meer wordt en vervolgens verwachten we ook nog dat deze vreemde dit gerealiseerde vermogen aan ons uitkeert. Zodra ook maar iemand aan uw deur aanbelt met dit verhaal, zult u (hoop ik) de deur in zijn gezicht dicht gooien. En toch deden wij precies het tegenovergestelde toen we massaal gingen beleggen in aandelen en natuurlijk ook beleggingsfondsen. Deze grote mate van vertrouwen schreeuwt om misbruikt te worden. Het meest verbazingwekkende is niet Madoff, maar dat het er maar één is (of eigenlijk 1,1 met Stanford meegerekend). Dit zegt dus meer over de mate van vertrouwen dat we in elkaar hebben en het feit dat dit vertrouwen niet vaak wordt beschaamd, dan dat het iets zegt over de intelligente manipulatie van Madoff. Natuurlijk geven we niet zomaar geld: het is tenslotte geen liefdadigheid. We zijn niet zo naïef dat we geld zonder enige vorm van controle weggeven. Ondernemingen keren regelmatig dividend uit en hechten daar ook zeer aan: het is een belangrijk onderdeel van hun geloofwaardigheid om gelden op deze wijze te retourneren. Aandeelhoudersvergaderingen, Raad van Commissarissen, analyses door analisten, toezicht door AFM, zijn allemaal vormen van controle om vertrouwen te kunnen hebben en houden. Dit is in het geval Madoff misgegaan. Madoff heeft lang geleden een reputatie van fatsoenlijkheid om zich heen weten te creëren; zijn goede doch niet uitzonderlijke resultaten over de jaren heen bevestigden dit verder. Daardoor zijn we laks geworden, zodat Madoff zijn pyramidespel verder kon oppompen. Die “we” zijn wij zelf: particuliere en vooral ook professionele beleggers - waaronder hedge fondsen, banken en pensioenfondsen - stalden middelen bij Madoff, terwijl de toezichthoudende SEC ook even niet oplette. Is dit luiheid, kortzichtige hebzucht, gekoppeld aan een gebrek aan kritische insteek, of zijn we echt op fabuleuze wijze door een meesteroplichter om de tuin geleid? In het laatste geval zie ik graag het verhaal van Madoff verfilmd, in het eerste geval zijn er lessen te leren.