Culturele ontmoetingen van seksuele aard

Brenda Bartelink promoveert op 24 maart op de dynamiek tussen religieuze en seculiere benaderingen van HIV/AIDS in ontwikkelingsorganisatienetwerk Educaids. Educaids is een netwerk van christelijke ontwikkelingsorganisaties uit Nederland en Oeganda die samenwerken rondom seksuele voorlichting en de preventie van HIV en AIDS in Oeganda, specifiek in het Oegandese onderwijs. Promovenda Brenda Bartelink deed tussen 2006 en 2010 etnografisch onderzoek naar Educaids om inzicht te krijgen in de manier waarop religieuze en seculiere benaderingen van HIV/AIDS zich binnen dit samenwerkingsnetwerk tot elkaar verhouden. Brenda zal op 24 maart om 14.30 uur haar proefschrift verdedigen in de aula van de Rijksuniversiteit Groningen.

Seculier-liberale benadering dominant

Zij concludeert dat, ondanks het feit dat de organisaties een christelijke identiteit delen, religieuze en morele dilemma’s rondom seksualiteit en seksuele voorlichting voor jongeren binnen Educaids – dat momenteel overigens niet actief is in Oeganda – maar beperkt aandacht krijgen. Het vertoog waarin een liberale opvatting van seksualiteit wordt gezien als een verworvenheid van secularisme is in de Nederlandse samenleving dominant. Oegandese organisaties krijgen in het netwerk deze seculier-liberale benadering van seksualiteit overgedragen.

Grote veranderingen

Brenda Bartelink: “Vanwege de toenemende secularisering en professionalisering ondergingen christelijke ontwikkelingsorganisaties in Nederland de afgelopen vijf decennia grote veranderingen. Toegang tot economisch kapitaal via overheidssubsidies was een belangrijke motivatie om nauwer met de Nederlandse overheid te gaan samenwerken. In de jaren ‘60 en ‘70 was religie nog de levensbeschouwelijke motivatie om sociale verantwoordelijkheid te nemen, maar sinds het begin van de 21^e eeuw is religie ‘gereduceerd’ tot een profilerend kenmerk van de organisatie-identiteit. In het beleid en de programma’s van het Educaids netwerk is de seculier-liberale opvatting van seksualiteit dominant geworden en Oegandese organisaties kunnen zich moeilijk anders dan pragmatisch opstellen ten opzichte van Nederlandse organisaties omdat zij toegang willen tot Nederlands economisch kapitaal.”

Conflicterende opvattingen

Er ontstaat binnen Educaids een culturele dynamiek waarbij opvattingen over religie, seksualiteit en secularisme tegenover elkaar komen te staan. De seculiere evidence-based benadering staat op gespannen voet met dat wat als een op een religieus conservatieve moraal gebaseerde values-based benadering wordt gezien. Het is belangrijk om in te zien dat conflicterende opvattingen over HIV/AIDS niet alleen voortkomen uit het verdedigen van een religieus conservatieve moraal door Oegandese organisaties, maar ook uit verzet tegen eenzijdig opgelegde seculiere moraliteiten. De weerstand van Oegandese organisaties tegen condoomgebruik of homoseksualiteit moet daarom volgens Bartelink ook worden bezien in de context van een culturele ontmoeting tussen organisaties die over verschillende machtsbronnen beschikken: morele en economische macht.

Machtsbronnen

Bartelink signaleert diverse vormen van ongelijkwaardigheid in de dynamiek tussen de Nederlandse en Oegandese organisaties binnen het Educaids netwerk. Oegandese organisaties hebben echter, net als de Nederlandse, machtsbronnen tot hun beschikking. Nederlandse organisaties kunnen via de relaties met christelijke organisaties in Oeganda hun eigen christelijke identiteit beter realiseren of bevestigen. Dit geeft op zijn beurt Oegandese organisaties ruimte om invloed uit te oefenen op de samenwerking door, bijvoorbeeld, bepaalde elementen in seksuele voorlichting die Nederlandse organisaties belangrijk vinden, af te wijzen. Bartelink ziet ook kansen voor christelijke ontwikkelingsorganisaties in Nederland om tegen de (economische) druk van de secularisering en daarmee gepaard gaande seculier-liberale benadering van seksualiteit in, ruimte te creëren voor alternatieve manieren om het gesprek over seksualiteit aan te gaan. “Door mijn onderzoek is mij des te meer duidelijk geworden hoe complex de culturele dynamiek waarbinnen religie en seculariteit gestalte krijgen, is.”

Promotie

Op 24 maart zal Brenda haar proefschrift verdedigen in het bijzijn van haar promotor prof. dr. Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de RUG.