‘Pracht en praal in protestantse kerken’

Toen Justin Kroesen, universitair docent Kunstgeschiedenis van het Christendom en coördinator van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed (beide aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap), en programmamaakster Shanti van Dam elkaar voor het eerst ontmoetten, wisten ze: wij moeten iets met elkaar gaan ondernemen! En zo geschiedde. Kroesen, expert op het gebied van historische kerkinterieurs, en Van Dam, met haar ruime ervaring in het vertalen van wetenschappelijk onderzoek naar tv-programma’s voor een breder publiek, vroegen met succes een zogeheten KIEM-subsidie aan bij NWO.

Donderdag 25 juni is het resultaat officieel gelanceerd: de website www.protestantsecultuurschatten.nl.

Geen saaie preekschuren

‘Veel mensen hebben geen flauw vermoeden van wat er voor fraais in protestantse kerken te zien is,’ vertelt Justin Kroesen. ‘Het beeld overheerst dat het kale, saaie preekschuren zijn waar niets te beleven valt. En dat is zeer onterecht. Protestantse kerken in Nederland herbergen een schat aan cultureel erfgoed. Vooral in de noordelijke provincies bleven veel rijke kerkinterieurs bewaard. In Midwolde, vlak bij de stad Groningen, vind je het meest uitbundige en best bewaarde voorbeeld van een zogenaamde adelskerk.’

Welvaart en prestige

Vandaar dat de kerk van Midwolde in de website is opgenomen. Van buiten lijkt het een eenvoudige dorpskerk, opgetrokken uit baksteen in de katholieke Middeleeuwen, rond 1200. Na de Reformatie werd de kerk als het ware een privékapel voor de adel, die zijn welvaart en prestige in het interieur tot uitdrukking bracht. Kroesen: ‘Het gaat mij om de cultuur die je door middel van een kerkgebouw op het spoor kunt komen. De interieurs van oude kerken kun je zien als driedimensionale geschiedenisboeken, die niet alleen inzicht geven in de geloofswereld, maar ook in de esthetiek, de mentaliteiten, de sociale verbanden en de politieke verhoudingen in het verleden. Zo vormen ze een spiegel van de cultuur door de eeuwen heen.’

Het verhaal achter de kerkdeur

Op de website kan men ook een kijkje nemen in twee andere bijzondere kerken: die van Middelstum, ook in de provincie Groningen, en de Jacobikerk in Utrecht. In drie door Shanti van Dam (ValueMedia) gemaakte films leidt Justin Kroesen de kijker door het interieur van deze gebedshuizen en vertelt hij aan de hand daarvan hun interessante verhalen. Naast beeld zijn er ook korte teksten over de drie kerken te lezen, geïllustreerd met foto’s en plattegrondjes. ‘Er zijn in Nederland wel duizend protestantse kerken met een zeer waardevol cultuurhistorisch verhaal die geschikt zijn voor deze aanpak,’ zegt Justin Kroesen. ‘We hebben nu een pilot gemaakt van drie kerken, aangevuld met een reconstructie van het interieur van de middeleeuwse Der Aa-kerk in de stad Groningen. Maar er is nog heel veel meer dat we kunnen laten zien.’

Kerktoerist in eigen land

‘Met deze website willen we mensen met andere ogen naar ons eigen kerkelijk erfgoed laten kijken. Veel Nederlanders stappen in het buitenland veel makkelijker een kerk binnen dan in eigen land. Ze verwachten niet dat er in de Nederlandse protestantse kerken zo veel te zien en te beleven kan zijn. Ik hoop dat deze site daarin verandering brengt. Ik zou iedereen willen uitdagen: word ook kerktoerist in eigen land! De kerken op de website zou je als tips kunnen zien voor deze zomer. Volgend jaar zal er een boek verschijnen over de honderd meest belangwekkende Nederlandse kerkinterieurs, een initiatief van het Museum Catharijneconvent waaraan ook ik meewerk.’

Het verhaal zit aan de binnenkant

‘Deze website is onderdeel van een bredere campagne om de interieurs van kerken op de kaart te zetten. Belangwekkende oude kerken worden tegenwoordig gelukkig nog maar zelden afgebroken, maar ook bij herbestemming is het interieur vaak kind van de rekening. Mede met dit internetproject wil ik aandacht vragen voor de bijzondere cultuurwaarden van kerkinterieurs, want het is vooral het interieur dat het verhaal van de gemeenschap en de kerk laat zien. Het verhaal zit vooral aan de binnenkant.’

Website

Ga naar www.protestantsecultuurschatten.nl om de website te bekijken.