McGrath: Christelijke benadering overbrugt kloof met wetenschap

GRONINGEN – Christelijke natuurlijke theologie kan een brug vormen tussen geloof en wetenschap, vindt dr. Alister McGrath. „De vernieuwing en herwaardering van deze theologie zijn mede nodig in het kader van het bredere culturele debat.”

McGrath stelt dat in zijn lijvige studie ”Een open geheim. Natuurlijke theologie als brandpunt van geloof, kunst en wetenschap” (uitg. Kok, Kampen). De Britse theoloog nam donderdag in Groningen de Nederlandse vertaling in ontvangst van zijn vorig jaar verschenen boek ”The Open Secret”. Hij ging daarbij in discussie met biofysicus prof. dr. H. Duifhuis en praktisch theoloog prof. dr. G. D. J. Dingemans.

McGrath bepleit –opvallend– eerherstel van de door velen gewraakte natuurlijke theologie. Deze theologie zoekt naar het kennen van God door de rede en de natuur, de geschapen werkelijkheid. McGrath wil de natuurlijke theologie niet zien als een bewijs van God in de natuur, maar wel als een bekrachtiging of resonantie ervan.

De oude natuurlijke theologie in de zin van de verlichting werkt niet meer, stelt McGrath. „De mens is geen onafhankelijke waarnemer meer van de werkelijkheid. Hij is echter wel een actieve vertolker van de geschapen werkelijkheid, die hij observeert en interpreteert.”

McGrath staat een christelijke natuurlijke theologie voor die de traditionele natuurlijke theologie interpreteert als iets dat zowel historisch gelokaliseerd is in het leven en sterven van Jezus van Nazareth als theologisch opgevat wordt door de kerk. „Deze theologie zet de algemene vragen over de natuur en de menselijke natuur in de specifieke context van het Evangelie van Jezus Christus. Het Christusgebeuren maakt alle theologie ‘natuurlijk’ omdat daarin de natuurlijke orde verlost wordt. Het fundament van zo’n natuurlijke christelijke theologie is uiteindelijk te vinden in de leer van de menswording van Christus.”

Scheidingsdenken

McGrath keert zich in zijn boek tegen het scheidingsdenken. De natuur en het bovennatuurlijke zijn geen twee totaal verschillende werelden, maar twee verschillende uitdrukkingsvormen van een en dezelfde werkelijkheid. „Het is nodig om te zien dat de natuurlijke theologie het geheel van de menselijke ontmoeting met de natuurlijke wereld insluit, en dus ook de menselijke zoektocht naar waarheid, schoonheid en goedheid.”

De Britse theoloog ziet daarom de christelijke natuurlijke theologie als ontmoetingsplaats tussen christelijke theologie en natuurwetenschappen. „Natuurlijke theologie is dan ook te belangrijk om alleen aan theologen over te laten. Het debat over de vraag of er inderdaad een begaanbare weg bestaat tussen het natuurlijke en het transcendente, hoe deze dan ook gedefinieerd worden, reikt tot ver over de grenzen van welke discipline dan ook heen. Het is iets waarbij theologen, filosofen, wiskundigen, natuurkundigen, biologen, psychologen, kunstenaars en de literaire gemeenschap betrokken moeten worden.”

McGrath ziet kansen voor een hernieuwde christelijke natuurlijke theologie omdat het modernisme zijns inziens op zijn laatste benen loopt en het „embargo dat op het transcendente gelegd was, is opgeheven.” Het serieuze debat over de plek van de religie in de cultuur en het intellectuele leven van de mens wordt steeds belangrijker. „Religie is een natuurlijk, onvermijdelijk aspect van het leven en de cultuur van de mens.”

Open geheim

De titel van zijn boek verwijst naar het „open geheim” van de natuur. „Voor hen die de sleutel tot haar geheimen bezitten, is het mogelijk om haar verborgen betekenis te ontsluiten, en haar te zien voor wat ze in werkelijkheid is.”

McGrath wil met zijn christelijke natuurlijke theologie ook de inbreng van de kunst honoreren, zoals de Nederlandse titel expliciet aangeeft. Zijn ontwerp biedt de mogelijkheid van een gezamenlijke betrokkenheid op de geschapen werkelijkheid. „De natuurlijke theologie, zoals wij het begrip gedefinieerd en toegepast hebben, kan de verbeeldingsvolle ontmoeting met de wereld van de dichter, de nauwgezette observatie van de wereld van de wetenschapper, en de visie op God van de theoloog, samenbrengen om te komen tot een geheel dat groter is dan de som van de delen. Dit verbrede perspectief op de natuurlijke theologie kon wel eens de sleutel zijn tot het weer met elkaar in verbinding brengen van discussies en debatten die lange tijd hun eigen weg zijn gegaan.”