RUG verlengt steun bijzondere leerstoel Nedersaksische / Groningse Taal en Cultuur

Het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen continueert haar financiële steun aan de bijzondere leerstoel Nedersaksische / Groningse Taal en Cultuur tenminste tot en met 2028. De leerstoel kan daarnaast voor dezelfde periode rekenen op steun van de Faculteit der Letteren en de Provincie Groningen. Dit stelt bijzonder hoogleraar prof. dr. Martijn Wieling in staat om zijn werk binnen de leerstoel en het Centrum Groninger Taal en Cultuur gedurende de komende vijf jaar voort te zetten en te versterken. ‘Streektalen en andere minderheidstalen zijn onderdeel van onze cultuur, en onlosmakelijk verbonden met de RUG en de Universiteit van het Noorden.’

Wieling werd in 2018 aangesteld als bijzonder hoogleraar op de leerstoel Nedersaksische / Groningse Taal en Cultuur. Hij leidt verschillende wetenschappelijke onderzoeksprojecten naar streektaal en dialecten. Zo onderzoekt Wieling samen met zijn team de veranderingen in het gebruik en de verspreiding van streektaal. Veel kinderen spreken de streektaal niet meer. Het team van Wieling brengt in kaart waar nog wel streektaal gesproken wordt, en ontwikkelt middelen die de overdracht van de Groningse en andere Nedersaksische streektalen bevorderen, zoals de online app en het Van Old noar Jong lespakket dat via de RUG Scholierenacademie te verkrijgen is.

Fries taalgebied

Het onderzoek binnen het team van Wieling gaat verder dan alleen de Groningse taal en cultuur. Zo onderzoekt promovendus Raoul Buurke de variatie en verandering in het Nedersaksische taalgebied in vergelijking met het Friese taalgebied. Daarnaast onderzoekt hij de houding van sprekers ten opzichte van de streektaal. Hij maakt hiervoor gebruik van data van Lifelines. Bijna 40.000 mensen vulden de vragenlijst over streektaal in.

Spraaktechnologie bij minderheidstalen

De onlangs cum laude gepromoveerde dr. Martijn Bartelds deed onderzoek naar spraaktechnologie bij minderheidstalen. Hij ontwikkelde onder meer een nieuwe manier om uitspraakverschillen te meten. Dat stelde hem in staat om te kwantificeren hoeveel verschillende dialecten van elkaar verschillen. Ook onderzocht hij manieren om automatische spraakherkenning voor regionale talen te verbeteren.  Hierdoor wordt het uiteindelijk steeds beter mogelijk om bijvoorbeeld automatisch ondertiteling te genereren voor video's in deze regionale  talen. Vanaf begin volgend jaar zal Bartelds via een NWO Rubicon beurs als onderzoeker werken bij de Amerikaanse Stanford University. Hier zal hij ook aan spraaktechnologie voor minderheidstalen werken, waaronder het Gronings en Fries.

Databank voor het Gronings

De bijzondere leerstoel heeft zich sinds 2018 sterk gericht op digitalisering. Zo wordt de door Goffe Jensma geïnitieerde WoordWaark databank voor het Gronings steeds verder ontwikkeld en gevuld. Deze databank speelt ook een belangrijke rol in de massive open online course (MOOC) voor het Gronings die vanuit de leerstoel ontwikkeld wordt door onder meer promovenda Hedwig Sekeres en streektaalconsulent Fieke Gosselaar.

Regionale eigenheid

In de komende vijf jaar richt Wieling zich op het verder uitwerken van het lopende onderzoek en het begeleiden van de promovendi die binnen het vakgebied van de bijzondere leerstoel werken. Ook begint dr. Maarten Zwiers, universitair docent Geschiedenis en Cultuurstudies aan de Faculteit der Letteren, een nieuw project binnen de bijzondere leerstoel. Hij gaat onder meer onderzoek doen naar de regionale cultuur  van Groningen en hoe die tot uiting komt in bijvoorbeeld literatuur en muziek. Ook onderzoekt hij hoe muziek uit de provincie (en streektaalmuziek in het bijzonder) ingezet kan worden om de interesse in de eigen regio en het dialect aan te wakkeren, met name onder jongeren. Het onderzoek heeft tot doel om de muziekcultuur in te zetten voor de versterking van de leefbaarheid in plattelandsgemeenschappen, omdat belangstelling voor de eigen lokale cultuur kan leiden tot het willen meedoen en bijdragen aan die cultuur.

‘Optredens’ op festivals

Wieling en zijn team stoppen veel energie in contact met het algemeen publiek, zowel in Noord-Nederland als daarbuiten. Ze waren in de afgelopen jaren met het mobiele laboratorium SPRAAKLAB te gast op festivals zoals Zpannend Zernike, het Letterenfestival, Noorderzon, Zwarte Cross en het Festival della Scienza in Genua, Italië, om data te verzamelen, kinderen kennis te laten maken met streektaal en streektaalonderzoek. In dit artikel vertellen Martijn Wieling en Defne Abur meer over onderzoek doen op festivals.