Onderzoekers nemen publicatieproces in eigen hand

Grote commerciële uitgeverijen vragen hoge bedragen voor het open access-publiceren van wetenschappelijke artikelen. Uit onvrede hierover willen steeds meer onderzoekers het publicatieproces zelf in handen houden. Ze kiezen dan voor ‘community-driven’ initiatieven. Bij de RUG kan University of Groningen Press (UGP) daarin een belangrijke rol spelen, leggen vijf geïnterviewde onderzoekers uit.

_{Tekst: Gert Gritter, Corporate Communicatie RUG}

Toppositie

Publiceren via Open Access (OA) vergroot de toegang tot wetenschappelijk onderzoek voor lezers overal ter wereld. Mede daarom is dit thema een van de strategische speerpunten van de RUG. Dat pakt succesvol uit. In de periode 2018-2022 was maar liefst 95% van de Groningse wetenschappelijke publicaties toegankelijk via OA. Volgens de CWTS Leiden Ranking staan RUG en UMCG daarmee wereldwijd op de eerste plaats.

Diamond-initiatieven

Publiceren via OA gaat niet vanzelf. Het is uiteraard niet gratis en het is ook niet altijd direct mogelijk. Commerciële uitgevers vragen hoge bedragen, die door de universiteit of de auteur moeten worden betaald. Naast de steeds hogere publicatiekosten die commerciële uitgevers in rekening brengen, zijn er nieuwe eisen van financiers zoals NWO of de Europese Raad bijgekomen, bijvoorbeeld op het gebied van directe toegankelijkheid van publicaties. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de academische gemeenschap het publicatieproces meer zelf in handen wil nemen via zogenaamde Diamond open access-initiatieven: hierbij is zowel het lezen als publiceren van artikelen gratis. Diamond-initiatieven hebben meestal geen winstoogmerk en worden gerund door en voor academici. Op die manier zitten publicerende onderzoekers minder vast aan commerciële uitgevers en kunnen ze hun eigen ‘community-driven’ of ‘scholar-led’ infrastructuur opzetten. University of Groningen Press past in dat plaatje.

Bibliodiversiteit

University of Groningen Press werd in 2017 opgericht door de Universiteitsbibliotheek. De uitgeverij biedt een open access platform voor de publicatie van onder andere tijdschriften, boeken, open tekstboeken en oraties van onderzoekers die werken aan of met de RUG. Vanwege de niet-commerciële grondslag kan UGP ook nieuwe wegen bewandelen om te publiceren. Publicaties die geen kans zouden maken bij een commerciële uitgeverij, maar belangrijk zijn voor het vakgebied, zijn nu wél mogelijk. Bij de RUG zijn dat bijvoorbeeld publicaties over kleine taalgebieden, zoals het Fries, maar ook over kleine vakgebieden, zoals doofblindheid, waarvoor UGP het Journal of Deafblind Studies on Communication uitgeeft. UGP zorgt zo ook voor meer ‘bibliodiversiteit’. Ook is er ruimte voor co-creatie, onder meer door studenten te betrekken bij en te begeleiden in het publicatieproces.

Pedagogische voordelen

Sasha Goldstein-Sabbah, redacteur van Jewish Life & Legacy. A window into Jewish life across the Islamic World: ‘Ik kan haast niet wachten tot het open access boek dat ik samen met mijn studenten heb gemaakt in het najaar uitkomt. Lesgeven op basis van toegepast onderzoek is zo leuk! Studenten doen eerstehands praktijkervaring op door het maken van een boek en ze vinden het geweldig. Het is een prachtige afwisseling van het theoretische programma. Ze zien hun werk en hun naam in zwart-wit, en dat is een leuke aanvulling op hun cv. Zonder UGP had ons open access boek nooit gepubliceerd kunnen worden, aangezien het commercieel niet aantrekkelijk is.’

Minder ingewikkeld

Michael Biehl is auteur van The Shallow and the Deep . A biased introduction to neural networks and old school machine learning. ‘Als in-house uitgever biedt UGP een eenvoudige en niet-bureaucratische manier om college-aantekeningen te publiceren en adverteren als open access e-pub of print-on-demand. Dat leek me veel minder ingewikkeld dan publiceren via een “commercieel” bedrijf zoals Springer, World Scientific etc. Publiceren bij UGP sluit ook goed aan bij de identiteit van de RUG.’

Efficiëntie en snelheid

Andrea Sangiacomo publiceerde The Tragedy of the Self : Lectures on Global Hermeneutics: ‘Praktisch gezien is UGP zeer efficiënt. Doordat het nog steeds kleinschalig is, hebben ze een prettige persoonlijke manier van communiceren over praktische details. Dat vergemakkelijkt het totale publicatieproces aanzienlijk. Dat komt de efficiëntie en snelheid van het hele publicatieproces ten goede. Het enige minpunt zou kunnen zijn dat UGP nog steeds een relatief kleine uitgeverij is, die misschien nog niet de aura van erkenning heeft die andere, meer gevestigde uitgevers hebben.’

Inclusiviteit

Andrej Zwitter is een van de redacteuren van Meta-Science. Towards a Science of Meaning and Complex Solution: ‘Mij spreekt Open Access in het bijzonder aan omdat het aansluit bij mijn overtuiging dat kennis voor iedereen toegankelijk moet zijn, ongeacht economische of sociale positie. Het feit dat het College van Bestuur academisch personeel actief ondersteunt om bij UGP te publiceren, laat zien dat de instelling werk maakt van het opruimen van hinderissen voor toegang tot kennis. Het is een belangrijke stap in de richting van inclusiviteit, die onderzoekers, wetenschappers en anderen met verschillende achtergronden in staat stelt om zonder financiële beperkingen kennis te nemen van ons werk.’

Flexibel

Mónica López López: 'We hebben verschillende uitgeverijen overwogen om een boek over de behoeften van LGBTQIA+ jongeren in de zorg (het Audre-project) te publiceren. Het is vooral gericht op professionals die werkzaam zijn op het gebied van kinderwelzijn. Een bijkomende complexiteit was dat het mede geschreven was door een grote groep LGBTQIA+ jongeren die ervaringen met de zorg hadden. Daarom hadden we een uitgever nodig die flexibel was en de complicaties van zo’n gezamenlijk schrijfproces begreep. Vanaf het eerste contact merkten we dat de collega’s bij UGP echt betrokken waren bij het project op een professioneel en persoonlijk niveau. Ze waren flexibel, toegankelijk en royaal met hun tijd en leverden enthousiaste begeleiding tijdens de samenwerking. Het maakt echt een verschil om in zee te gaan met een uitgever die gelooft in de impact van je werk en verder kijkt dan het commerciële aspect.’

Internationale Open Access Week

Open Access krijgt extra aandacht van 23-29 oktober, tijdens de International Open Access Week gehouden. Het thema is ‘Community over Commercialization’. Ook UGP en Universiteitsbibliotheek haken hierbij aan Open Access Week.

Meer informatie over UGP

University of Groningen Press