Sterrenkunde viert 60 jaar ESO

De Nederlandse sterrenkunde vierde op maandag 26 september in Museum Boerhaave in Leiden de 60ste verjaardag van de Europese Zuidelijke Sterrewacht (ESO) en de samenwerking met de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) op het gebied van instrumentatie, wetenschap en maatschappelijke relevantie.

ESO werd 60 jaar geleden opgericht door onder andere Nederland, en inmiddels heeft de Europese intergouvernementele organisatie voor sterrenkunde op het zuidelijk halfrond 16 lidstaten. ESO bouwt en beheert de meest krachtige en geavanceerde telescopen in het noorden van Chili, waar de Europese, en dus ook de Nederlandse, sterrenkunde volop gebruik van maakt voor wetenschappelijke onderzoek. De omstandigheden (donker, hoog en droog) maken het noorden van Chili tot een uitstekend gebied voor sterrenkundig
onderzoek.

Oren en ogen

Aan de gigantische telescopen, zoals de Very Large Telescope op de berg Paranal, de in aanbouw zijnde Extremely Large Telescope op de berg Armazones en de grote array van ALMA-schotels op de Chajnantor-hoogvlakte zitten veel instrumenten (de ‘oren en ogen’ van de telescoop) om de astronomische waarnemingen te kunnen doen. Nederland heeft voor alle faciliteiten bijgedragen aan de ontwikkeling en bouw van deze instrumenten. Ook voor de toekomstige ELT, die naar verwachting later dit decennium in bedrijf gaat, zijn NOVA-ingenieurs en projectmanagers bezig met de technologisch hoogwaardige en uitdagende instrumentatie. Nederlandse astronomen hebben met de faciliteiten al vele fantastische ontdekkingen gedaan.

Onder de meer dan honderd aanwezigen uit wetenschap, politiek en industrie waren onder anderen minister Robbert Dijkgraaf van OCW, ESO’s council-president Linda Tacconi, de directeur-generaal van ESO Xavier Barcons en de voormalige ESO-directeuren Tim de Zeeuw en Harry van der Laan. Namens de Rijksuniversiteit Groningen waren ook rector magnificus Cisca Wijmenga en FSE-decaan Joost Frenken aanwezig.

Springlevend

Wetenschappers en ingenieurs van ESO en de NOVA-instituten aan de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Nijmegen en Leiden leverden bijdragen aan het symposium, dat werd voorgezeten door de wetenschappelijk directeur van NOVA Amina Helmi, de uitvoerend directeur Michiel Rodenhuis en NOVA-ambassadeur Ewine van Dishoeck.

Xavier Barcons kreeg uit handen van Michiel Rodenhuis een cadeau voor de 60ste verjaardag van ESO: een speciaal gegraveerde versie van een van de eerste onderdelen voor MICADO, een van de eerste-generatieinstrumenten op ESO’s Extremely Large Telescope die in aanbouw is in Noord-Chili. Het onderdeel is ontworpen voor de ophanging van het complexe cryogene filterwiel van MICADO, waarvoor NOVA verantwoordelijk is. Amina Helmi zei dat deze meeting liet zien hoe springlevend ESO is, de sterrenwacht die nu al toonaangevend is in de sterrenkunde.

De dag eindigde met een interview met minister Dijkgraaf door Ewine van Dishoeck waarin het belang van de structurele samenwerking tussen de Nederlandse sterrenkunde en ESO op het gebied van optische/infrarood- en submm-astronomie werd benadrukt.