Bijdragen aan de 'gouden' rolstoelatleet

Goud winnen op de Spelen. Het is de droom van menig paralympisch sporter. Hoe slaag je daarin? Bewegingswetenschapper Riemer Vegter draagt daar een steentje aan bij en zorgt ervoor dat sporter en rolstoel zo goed mogelijk op elkaar aansluiten. Met het project WheelPower willen de grootste paralympische rolstoelsporten kennis uit de praktijk en de wetenschap onderling delen. Vegter: ‘Je leert het meeste over menselijk bewegen wanneer je onderzoek doet in situaties waar het lichaam niet langer functioneert zoals het meestal doet.’

_{Tekst: Nienke Oostra, afd. Communicatie RUG / Foto's: Henk Veenstra}

Testen en meten

Riemer Vegter is universitair docent Bewegingswetenschappen aan het UMCG en coördineert vanuit deze rol ook het paralympische onderzoekslaboratorium. In dit lab test en meet hij, samen met collega’s en studenten, de biomechanica en fysiologie van rolstoelsporters. Tijdens zijn studie Bewegingswetenschappen heeft Vegter onderzoek gedaan naar het lopen met een prothese in een Virtual Reality lab. ‘Er was zoveel te meten en nieuwe dingen te ontdekken, dit maakte het ontzettend spannend.’ Toen hij later onderzoek ging doen naar het gebruik van rolstoelen kon hij de dingen waar hij goed in was toepassen: biomechanica, meten, rekenen en bewegen. Hij grapt dat hij op deze manier het werk is ingerold.

De impact van een been missen

Wat betekent beweging voor mensen? Dat is wat Vegter enorm boeiend vindt om te bekijken. Waar hij in eerste instantie vaak vanuit functioneel standpunt naar het lichaam keek, is hij zich nu ook steeds meer bewust van de menselijke kant. ‘Wat doet het eigenlijk met je als je geen been meer hebt? Ik stond er eerder nooit bij stil dat je, net als een partner, ook je been kan missen.’ Gaandeweg, zo vertelt Vegter, is hij steeds meer gaan snappen hoe het is om een beperking te hebben, en wat dit met mensen doet.

De beste combinatie van atleet en rolstoel

In het paralympische onderzoekslaboratorium wordt gewerkt aan het optimaliseren van beweging voor rolstoelsporters. Vegter geeft aan dat het gebruik van een rolstoel voor dagelijks leven en voor de topsport veel dezelfde eisen hebben: bijvoorbeeld een zo laag mogelijk gewicht, zo min mogelijk weerstand, en aangepast aan het lichaam van het individu. Toch is er ook een groot verschil. Bij een rolstoel voor dagelijks gebruik is comfort erg belangrijk, omdat je de meeste tijd zittend in deze stoel doorbrengt, terwijl bij een rolstoel voor de topsport het zo soepel mogelijk bewegen en roteren van het grootste belang is. Uiteindelijk is niet alleen het ontwerp maar ook het begrijpen van het leerproces en de fysieke capaciteiten van de gebruiker essentieel, vertelt Vegter. ‘Hoe gebruiken mensen het nieuwe ontwerp, en hoe kunnen we het leren gebruiken van nieuwe rolstoelontwerpen bevorderen?’

Elkaar verder helpen met WheelPower

De wereld van paralympische sport is nog relatief jong, er valt dus nog veel te ontdekken en te ontwikkelen. ‘Veel paralympische sporten zijn organisch gegroeid en de rolstoelen zijn niet altijd bedacht en ontworpen vanuit een wetenschappelijke achtergrond.’ Het project WheelPower, opgezet in 2019, moet daar verandering in brengen. Het doel van dit project is om de grootste paralympische sporten te bundelen en kennis uit de praktijk en de wetenschap onderling te delen. Binnen dit project werken ze samen met embedded scientists. ‘Dit zijn wetenschappers die in de praktijk wetenschappelijk onderbouwde kennis en verbetering doorvoeren. Wij helpen hen met meten en analyseren, zij doen de aanpassingen.’

Gaan voor goud

Als wetenschap zo’n grote rol gaat spelen, heeft dan het land met de grootste beurs niet automatisch de meeste kans om te winnen? ‘Ja, en dat vind ik zelf ook wel een beetje oneerlijk. Het is ook regelmatig een punt van discussie. Wetenschappers ontwikkelen kennis, niet alleen voor zichzelf maar voor iedereen, door dit open te publiceren. Waar wij kennis breder willen delen, wil de individuele sporter goud winnen. Om toch samen te kunnen werken maken we weleens de afspraak dat we pas na de Spelen iets publiceren, en het tot die tijd geheimhouden.’ Maar als je de wereld niet meeneemt, zijn er straks maar een paar landen met elkaar aan het strijden, dat is ook niet de intentie van de sporters zelf; zo stelt Vegter. ‘Uiteindelijk willen we de sport breder verbeteren. Ik ben er niet zozeer om enkel de Nederlandse sporter goud te laten winnen, ik ben er om te helpen kennis op te doen en inzicht te krijgen.’

Fundamentele vragen

‘Werk op dit gebied is eindeloos, er zijn zoveel vragen te beantwoorden’, aldus Vegter op de vraag wat er voor de komende jaren nog op de plank ligt. ‘Wat mij drijft zijn onze innovatieve meet- en analysemethodes in het lab, daar werk ik graag aan. Dan gaan we van heel globaal naar heel specifiek: wat moet je bijvoorbeeld die milliseconde anders doen, zodat de kracht en de houding van het schouderblad zo is dat de kop iets minder hard in de kom drukt, zodat de kans op overbelasting kleiner wordt?’

Young Academy

Ook is Vegter sinds kort aan de slag gegaan bij de Young Academy Groningen aan de RUG, waar hij de kans krijgt om samen te werken met jonge onderzoekers uit allerlei disciplines. ‘Ik vind het opvallend leuk. Je merkt dat je met gelijkgestemden bent die in dezelfde fase van hun carrière zitten.’ Zijn motivatie om te solliciteren was dan ook om breder te gaan kijken. Vegter ziet het als een kans om zijn vaardigheden breder toe te passen en zo samen tot iets nieuws te komen. ‘Ook in dit gesprek hebben we wel tien disciplines besproken, er is in zoveel contexten iets te zeggen over dit onderwerp. Ik denk dat ik het inmiddels lang genoeg doe om te weten hoe we mensen met een lichamelijke beperking van dienst kunnen zijn en ik wil me dan ook graag inzetten als ambassadeur.’

Van onderwijs tot onderzoek

Hetzelfde enthousiasme toont Vegter als hij spreekt over onderwijs. ‘In het samenwerken met en coördineren van bachelor- en masterstudenten en promovendi zie je meteen de toepassing van onderwijs in onderzoek. Je kan hierbij anderen een deel van je passie meegeven en tegelijk écht bijdragen aan wetenschappelijk onderbouwde kennis en verbetering. Dit is een krachtige manier van werken en daar sta ik voor.’

Meer informatie

Riemer Vegter