150 jaar Tine Tammes, de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de Groningse universiteit

In 1871, het jaar dat Aletta Jacobs als eerste vrouw ging studeren, werd in de Groningse Peperstraat Tine Tammes geboren. 23 juni 2021 is haar 150e geboortedag. Zij bleek “een zeer begaafd meisje dat zich met hart en ziel op de wetenschap toelegt”. En dat terwijl ze geen academische examens mocht afleggen, want de middelbare school voor meisjes gaf geen toegang tot de universiteit. Ze was niet alleen begaafd maar ook vasthoudend. In Jan Willem Moll, de hoogleraar in de botanie, had ze iemand die zijn ‘old boys’ netwerk voor haar inzette. Zo kon ze een poos bij de Amsterdamse Hugo de Vries werken en zich ontwikkelen tot beoefenaar van de genetica, een nieuw en groeiend vakgebied in die tijd. Zij werd in 1919 de eerste vrouwelijke hoogleraar in Groningen.

Ze heeft internationaal baanbrekend werk gedaan, maar was anderzijds in Groningen geworteld. Ze heeft overtuigend laten zien dat je met de erfelijkheidswetten van Mendel ook de erfelijkheid van zaken zoals lengte kunt verklaren. Dat kon ze doen op basis van de resultaten van experimenten: kruisingen van vlasvariëteiten gekweekt op de Botanische tuin van de Rijksuniversiteit Groningen, gelegen tussen de Grote Kruisstraat en de Grote Rozenstraat. Ze beantwoordde hiermee een prangende vraag uit het begin van de genetica. Toch werd haar werk niet op waarde geschat; buitenlandse mannelijke collega’s wisten met minder overtuigend onderzoek meer aandacht te trekken. Dat het wetenschappelijke werk van vrouwen vaak wordt ondergewaardeerd, wordt wel het Matilda-effect in de wetenschap genoemd – naar een Engelse suffragette.

RUG alumnus en wetenschapshistoricus Ida Stamhuis (wonend in Haren, i.h.stamhuis@vu.nl) is recentelijk begonnen met een biografie waarin niet alleen Tine Tammes’ internationale wetenschappelijke prestaties zullen worden besproken maar ze ook zal worden ingebed in het Groningse Academische leven tussen 1900 en 1940. Stamhuis heeft in 1996 met haar artikel over Tine Tammes de Amerikaanse ‘History of Women in Science Prize’ gewonnen